ΤΟ ΑΝΤΙΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ 17 ΝΟΕΜΒΡΗ

Αγιογραφία, η: H τέχνη του αγιογράφου (επάγγελμα του κατηγορούμενου Σάββα Ξηρού). Μεταφορικά χρησιμοποιείται για να υπονοήσει την ωραιοποίηση. Ο πρόεδρος της έδρας Μιχάλης Μαργαρίτης, σχολιάζοντας την αγόρευση του Κώστα Χρυσικόπουλου, συνηγόρου υπεράσπισης του κατηγορούμενου Αλέξανδρου Γιωτόπουλου, του επεσήμανε ότι κάνει την ~ μιας οργάνωσης, με την οποία ο πελάτης του δηλώνει ότι δεν έχει καμία σχέση (11/11).

Αδικος, ο: Αυτός που δεν είναι δίκαιος. Σύμφωνα με το

«αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «δικαστής» (Κώστας Τέλιος, 27.8.2003).

Αθλος, ο: Κατόρθωμα που απαιτεί εξαιρετικά δύσκολη προσπάθεια. Ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος στην απολογία του χαρακτήρισε έτσι τη μη σύλληψή του στην περίοδο της χούντας («άθλος που σήμερα αποδείχθηκε μοιραίος, αφού είχε σαν συνέπεια να παραμείνω άγνωστος και ανώνυμος», 4/9).

Αίμα, το: Το ζωτικό κόκκινο υγρό που τρέχει στις φλέβες και στις αρτηρίες των ζωντανών οργανισμών. «Είμαι βέβαιος ότι το αίμα του Θάνου δεν χαλαλίστηκε για τα εγκληματικά καπρίτσια της 17N, αλλά συνέβαλε στην εδραίωση της δημοκρατίας μας» υποστήριξε για τον Αξαρλιάν ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Νίκος Λίβος. «Τα χρήματα που έπαιρνε ο Γιωτόπουλος δεν ήταν μαύρα αλλά κόκκινα από αίμα από τη δράση της οργάνωσης» υποστήριξε ο εισαγγελέας Χρήστος Λάμπρου στην αγόρευσή του (9/9).

Ακροατήριο, το: Το σύνολο των ακροατών της δίκης. Επίσης ο τόπος όπου αυτοί κάθονται. Τις πρώτες ημέρες υπήρξαν ουρές για την ειδική διαπίστευση. Γρήγορα όμως η αίθουσα άδειασε. Συνωστισμός παρατηρήθηκε στις απολογίες Γιωτόπουλου και Κουφοντίνα, με αποτέλεσμα οι αστυνομικές αρχές να επιχειρήσουν να αποτρέψουν την είσοδο. Οι συνήγοροι υπεράσπισης έθεσαν το θέμα στον πρόεδρο και ο Μιχάλης Μαργαρίτης παρενέβη δίνοντας εντολή («εγώ κανονίζω τις θέσεις») να επιτραπεί η είσοδος του κοινού στο ~. Παράλληλα προειδοποίησε τους ακροατές «να σεβαστούν τον απολογούμενο και να μην προβούν είτε σε επιδοκιμασίες είτε σε αποδοκιμασίες», διαφορετικά «όποιος διαταράξει την τάξη θα έχει κράτηση 24 ωρών». Παρ' όλα αυτά μερίδα του ακροατηρίου χειροκρότησε τον Κουφοντίνα, την ώρα που κλαίγοντας απήγγελλε ποίημα του K. Παλαμά (βλ. και ποίημα). Αρκετοί φώναξαν: «Τιμή και δόξα στον αγωνιστή», «Τα κελιά δεν μπορούν να νικήσουν το πάθος για τη λευτεριά». Αμέσως ο πρόεδρος διέταξε την αποβολή από την αίθουσα όσων χειροκρότησαν και διέκοψε τη διαδικασία (24/7). Σε άλλες περιπτώσεις ακούστηκαν δυνατά γέλια από το ~, όπως όταν ο Κουφοντίνας, χαμογελώντας ειρωνικά, ρώτησε τον εισαγγελέα Χρήστο Λάμπρου: «Τι ώρα είναι, κύριε εισαγγελέα;». H ερώτηση «τι ώρα δείχνει το ωρολόγιόν σας, κύριε μάρτυς;» ήταν από τις αγαπημένες του λειτουργού, καθώς την είχε απευθύνει σε τρεις μάρτυρες δίνοντας και την ειρωνική απάντηση: «Θα έλεγα ότι λέει βαθιά μεσάνυχτα» (24/7). Σε ορισμένες περιπτώσεις το ~ απαρτιζόταν μόνο από φοιτητές Νομικής ή σπουδαστές σε σχολές γελοιογραφίας ή δημοσιογραφίας.

Αλήθεια, η: H απόλυτη συμφωνία με την πραγματικότητα. Κατά τον πρόεδρο Μιχάλη Μαργαρίτη «αλήθειες υπάρχουν πολλές,αλλά εμάς εδώ μας ενδιαφέρει μία αλήθεια, η δικονομική» (6/6). Κατά τον Δημήτρη Κουφοντίνα «διαστρεβλώνεται συνέχεια η αλήθεια» στο δικαστήριο (11/7). Κατά τον Κώστα Παπαδάκη, συνήγορο υπεράσπισης του Τζωρτζάτου, «το δικαστήριο καλείται να αντιμετωπίσει δύο πραγματικότητες.Την πραγματικότητα του ακροατηρίου και την αλήθεια των μέσων ενημέρωσης,της τρομοϋστερίας του καλοκαιριού, μιας αλήθειας που όμως είναι ψέμα.Μιας "αλήθειας" που οδήγησε το 78% των ερωτηθέντων δημοσκόπησης να πιστεύει ότι όλοι αυτοί εδώ συλλήβδην είναι ένοχοι» (13/10). Κατά τον Αριστείδη Οικονομίδη, συνήγορο υπεράσπισης του Τσελέντη, «στον τάφο της σιωπής δεν θάβεται μόνον η αλήθεια αλλά και ο αποκρύπτων την αλήθεια»(5/9). Κατά τον Γιάννη Ραχιώτη, συνήγορο υπεράσπισης του Γιωτόπουλου, «υπάρχει αλήθεια που βοηθάει και τους κατηγορουμένους» (6/6). «Αλίθια» είναι και το μικρό όνομα της Ρομέρο, συντρόφου του Σάββα Ξηρού.

Αμερικανοί, οι: Οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. «Υπάλληλός τους», σύμφωνα με τους κατηγορουμένους, είναι ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Ηλίας Αναγνωστόπουλος (βλ. και εκπρόσωπος). Την ταινία «Ενας ήσυχος Αμερικανός», που αναφέρεται στο Βιετνάμ, πρότεινε στους δικαστές να δουν ο Περικλής Κοροβέσης, μάρτυρας υπεράσπισης του Γ. Σερίφη (2/6). Ο Γιωτόπουλος υποστήριξε: «Είμαι ο μοναδικός Ελληνας που έχει βάλει βόμβα μέσα στην αμερικάνικη πρεσβεία»(4/7). Ο K. Ζυρίνης, μάρτυρας υπεράσπισης του Γιωτόπουλου, σχολίασε: «Με πιάνουν τα γέλια όταν ακούω ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που γίνονται αυτή τη στιγμή στη χώρα μας» (21/7).

Ανάκληση (ομολογίας), η: βλ. ομολογία

Ανάκριση, η: Το σύνολο των ενεργειών που ακολουθούν την τέλεση αδικήματος, με σκοπό τη διαλεύκανση της υποθέσεως από τα αρμόδια όργανα της πολιτείας και την ανακάλυψη των δραστών.

Αντιτρομοκρατική, η: H υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνομίας που ασχολήθηκε με τη διαλεύκανση της υπόθεσης. H επίσημη ονομασία της είναι ΔΑΕΕΒ (Διεύθυνση Αντιμετώπισης Ειδικών Εγκλημάτων Βίας). «H μεγαλύτερη επιτυχία στην ιστορία της ΕΛ.ΑΣ.», όπως χαρακτηρίζεται από πολλούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό η εξάρθρωση της 17N, έκανε περιζήτητα τα στελέχη της ~ς, τα οποία καλούνται από αντίστοιχες ευρωπαϊκές υπηρεσίες να δώσουν την τεχνογνωσία και την εμπειρία τους. «Στη 17N με στρατολόγησε η Αντιτρομοκρατική στις 16.7.2002, γιατί με χρειαζόταν για να οργανώσει τα σενάριά της περί συγκοινωνούντων δοχείων...» υποστήριξε ο κατηγορούμενος Χριστόδουλος Ξηρός (30/7). Κατά τον Κώστα Καπελλάκη, συνήγορο πολιτικής αγωγής των αστυνομικών-θυμάτων στην επίθεση σε λεωφορείο των MAT στην Καισαριανή, οι κατηγορούμενοι «επιχείρησαν να διασύρουν την Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία ομιλώντας περί δήθεν βασανιστηρίων» 

(17/9) (βλ. και βασανιστήρια).

Απόλυση, η: H παύση από εργασία. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από τα μέλη της οργάνωσης αντί των όρων «αφαίρεση ανθρώπινης ζωής» και «εκτέλεση» (Πάτροκλος Τσελέντης, 6.8.2003).

Απόφαση, η: H τελική κρίση του δικαστηρίου. Θα αναγνωσθεί τη Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου, έπειτα από διάσκεψη δύο εβδομάδων. «H διάσκεψη για την απόφαση είναι μια εργασία νοητική πραγματικά, η οποία είναι επίπονη και παίρνει πολύ χρόνο» είπε ο πρόεδρος Μιχάλης Μαργαρίτης την τελευταία ημέρα της διαδικασίας (24/11). «Στείλτε μου την απόφαση στο κελί 12»φώναξε ο κατηγορούμενος Σάββας Ξηρός, αποχωρώντας εκνευρισμένος από την αίθουσα του δικαστηρίου για να παραμείνει στις δέκα επόμενες συνεδριάσεις στο κελί του, απέχοντας από τη δίκη (10/7).

Αποχή, η: H μη συμμετοχή στη δίκη. Οι συνήγοροι υπεράσπισης έκαναν ~ στις 25 και 26 Αυγούστου «ώστε το Συμβούλιο Εφετών να αποκαταστήσει τη νομιμότητα στην περίπτωση του Ανέστη Παπαναστασίου». Επίσης, διήμερη ~ από τα καθήκοντά τους έκαναν οι δικηγόροι δύο φορές μέσα στον Νοέμβριο, έπειτα από απόφαση του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, προκαλώντας την αντίδραση του προέδρου που φοβόταν παρέλευση του 18μήνου της προσωρινής κράτησης των κατηγορουμένων. Ο πόλεμος στο Ιράκ έθεσε και θέμα για ~ των κατηγορουμένων από τη δίκη ως «ελάχιστη μορφή διαμαρτυρίας». Οταν όμως ο Τζωρτζάτος πρότεινε δίωρη ~, μόνο επτά συμμετείχαν, ενώ οι υπόλοιποι (ανάμεσά τους ο Γιωτόπουλος και ο Ψαραδέλλης) αρνήθηκαν να συμμετάσχουν. Ο Βασίλης Τζωρτζάτος έκανε 10ήμερη συμβολική ~ από το συσσίτιο «σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τον ταλαιπωρημένο ιρακινό λαό που σφαγιάζεται» από τις 19/3, ημέρα επίθεσης των ΗΠΑ στο Ιράκ.

Αποτυπώματα (δακτυλικά), τα: Απεικόνιση των θηλών των δακτύλων του χεριού. Το σπουδαιότερο ίσως αποδεικτικό μέσον στη δίκη. «Τα πειστήρια σάς πονάνε, το βλέπω» σχολίασε ο πρόεδρος M. Μαργαρίτης όταν παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο τα αποτυπώματα (9/6) (βλ. και πειστήρια). «Ως γνωστόν, τα αποτυπώματα μεταφέρονται»υποστήριξε ο Γιωτόπουλος στην απολογία του (4/9). «Το μετέφεραν, είναι απλό» απάντησε ο Τζωρτζάτος σε ερώτηση του εφέτη X. Παπαηλιού για το πώς βρέθηκε το ~ του σε βιβλίο (9/6). Ο συνήγορος υπεράσπισης K. Παπαδάκης υποστήριξε με πάθος την άποψη περί μεταφερόμενων αποτυπωμάτων και επικαλέστηκε για αυτό ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Προσφέρθηκε μάλιστα να κάνει και επίδειξη ενώπιον του δικαστηρίου, πράγμα που δεν έγινε αποδεκτό. «Δεν μεταφέρονται τα αποτυπώματα χωρίς να γίνει αντιληπτό. Αν κάναμε τέχνασμα, θα το κολλούσαμε πάνω σε βόμβα, όχι σε βιβλία»απάντησε ο Ιωάννης Γιαννακούρης, επικεφαλής του Τμήματος Εξερεύνησης των Εγκληματολογικών Ερευνών της Ασφάλειας (9/6). Ο ίδιος υποστήριξε ότι είναι αδύνατον να μεταφερθούν λανθάνοντα δακτυλικά ~. «Οχι, κύριε πρόεδρε,επιστημονικά δεν μπορούν να μεταφερθούν. Κατά καιρούς έχουν προσπαθήσει,φτιάχνοντας σφραγίδες αποτυπωμάτων, να τα πατάνε πάνω και να λένε ότι μεταφέρθηκε, ή με κάποιους άλλους τρόπους. Τα αποτυπώματα είναι νερό, λίπη και αμινοξέα. Οταν ακουμπά κάποιος με το χέρι του,παράγονται από τους πόρους του τα βιολογικά χαρακτηριστικά του, δηλαδή ο ιδρώτας του. Σχηματίζεται από την εικόνα του, η οποία απορροφάται από το χαρτί. Σε πρώτη φάση εξατμίζεται το νερό, σε δεύτερη φάση μένουν τα αμινοξέα και τα λίπη. Εκεί έρχονται τα χημικά και εμφανίζουν. Μπορεί σε ένα διάστημα μισής ώρας, μιας ώρας, να είναι ένα αποτύπωμα πιο πολύ εμφανές, όσο παρέρχεται όμως ο χρόνος τα αμινοξέα είναι αυτά που σχηματίζουν την εικόνα του αποτυπώματος». Και αποκάλυψε ότι η μέθοδος εμφάνισής τους στα χαρτιά είναι πρόσφατη, καθώς «οι δυνατότητες να εμφανίζονται αποτυπώματα σε χαρτί βγήκαν μετά το 1997» (7/6).

Αριστερά, η: Το σύνολο των κομμάτων ή των κοινωνικών ομάδων που αποκλίνουν προς τον σοσιαλισμό ή τον κομμουνισμό. Κατά τη διάρκεια της δίκης μάλλον είναι η συχνότερα επαναλαμβανόμενη λέξη, μαζί ίσως με τα λήμματα «εγκλήματα», «πολιτική», «τρομοκρατία» [βλ. σχετικές λέξεις]. Εγιναν αναφορές σχεδόν σε κάθε απόχρωση - καταγεγραμμένη ή μη - της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Ενδεικτικά: «Συστημική και αντισυστημική»(μάρτυρες υπεράσπισης Τάκης Φωτόπουλος και Ευτύχης Μπιτσάκης), «Επιτιθέμενη και αμυνόμενη» (Γιάννης Ραχιώτης), «Αριστερά που ρίχνει κλωτσιές στο καλάμι» (Δημήτρης Κουφοντίνας), «Μεταρρυθμιστική και επαναστατική»(διάφοροι μάρτυρες υπεράσπισης). Ειδικότερα, ο Ραχιώτης, συνήγορος του Γιωτόπουλου, υποστήριξε: «H Αριστερά που ξέραμε ως σήμερα, ως τη 17N,ήταν μια αμυντική Αριστερά. Ο Μπελογιάννης, ο Λαμπράκης, ο Πέτρουλας, ο Κουμής ήταν αθώοι. H 17N ήταν η επιθετική Αριστερά, ο κυνηγημένος που θέλει να γίνει κυνηγός. Είναι αυτός που απαντά στη βία με μεγαλύτερη βία» (11/3). Ο κατηγορούμενος Δημήτρης Κουφοντίνας είπε στην απολογία του: «... H 17N ανήκει στην Αριστερά του Λένιν, του Τσε και του Αρη, στην Αριστερά της Οκτωβριανής,της Ισπανικής, της Κινεζικής, της Κουβανέζικης Επανάστασης.Στην Αριστερά του ΕΛΑΣ και του δημοκρατικού στρατού, στην Αριστερά των αντιαποικιακών επαναστάσεων από την Αλγερία ως το Βιετνάμ, στην Αριστερά των εξεγέρσεων του Μάη του '68 και του Νοέμβρη του '73, στην Αριστερά των αντάρτικων της πόλης. (...) Είδαμε την Αριστερά να ενσωματώνεται,να εκτονώνει και να ξεπουλά τους αγώνες, να αφήνει να χάνονται κατακτήσεις δεκαετιών, να μεταμορφώνεται από την Κίρκη της εξουσίας,να γίνεται το αριστερό δεκανίκι του καθεστώτος και είπαμε: Φτάνει πια, υπάρχει και η άλλη Αριστερά. H Αριστερά που, αντί να γυρίζει και το άλλο μάγουλο, ρίχνει κλωτσιά στο καλάμι! Πέρα από την καθεστωτική, υπάρχει και η αντικαθεστωτική Αριστερά. Πέρα από τη βολεμένη, την τακτοποιημένη, υπάρχει και η άτακτη, η ανυπότακτη, η αντάρτικη. Αυτή που πιστεύει ότι απέναντι στη βαθιά κρίση του συστήματος, κρίση πολιτική, κοινωνική, οικονομική,πολιτιστική, κρίση αξιών, η λύση μπορεί να είναι μόνο επαναστατική» (24/7). Ο κατηγορούμενος Σωτήρης Κονδύλης υποστήριξε: «H επαναστατική Αριστερά έχει δύο όψεις: το μαζικό ένοπλο κόμμα που με τα όπλα θα διεκδικήσει την εξουσία, υπάρχουν όμως και οι οργανώσεις που κάνουν συμβολικά ένοπλη προπαγάνδα. Αυτό τον ρόλο έπαιξε κατά τη γνώμη μου η 17N» (29/8). Αλλά και από την πολιτική αγωγή επανειλημμένες ήταν οι αναφορές στο ήθος της ~ς, εξαιτίας του οποίου η ~ χαίρει εκτίμησης και μεταξύ των ιδεολογικών της αντιπάλων. H Ντόρα Μπακογιάννη, καταθέτοντας ως μάρτυρας, ανέφερε ότι πολλοί από τους φίλους της είναι αριστεροί (1/4). Ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Γιάννης Μαύρος ήταν ο μόνος που κατέθεσε διαφορετική άποψη, καθώς υποστήριξε ότι ιστορικά η έννοια της Αριστεράς είναι περίπου ταυτόσημη με την έννοια της βίας (βλ. και βία) και υποστήριξε ότι οι κατηγορούμενοι είναι «επιβάτες της πρώτης θέσης της Αριστεράς». Για τον Κώστα Κούρκουλο, συνήγορο του Ανέστη Παπαναστασίου, «όλος ο ουμανισμός του 20ού αιώνα αντλεί την ποίησή του από την Αριστερά», την οποία Αριστερά «προσπάθησε να συκοφαντήσει η 17N». Κατά τον μάρτυρα Γιώργο Βότση «έγκλημα στην Αριστερά κάνει η 17N» (30/5).

Αρχειομαρξισμός, ο: Τον ορισμό του έδωσε ο καθηγητής Αλκης Ρήγος, μάρτυρας υπεράσπισης του Γ. Σερίφη, απαντώντας σε ερώτηση του προέδρου: «Ο αρχειομαρξισμός είναι μια οργάνωση,η οποία ιδρύεται στη διάρκεια του Μεσοπολέμου από μια διάσπαση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Βγάζει ένα περιοδικό, το "Αρχείο Μαρξισμού", και θεωρεί ότι πρώτα πρέπει ν' ανέβει το μορφωτικό επίπεδο της εργατικής τάξης και μετά να προχωρήσει σε κοινωνικούς αγώνες της εποχής εκείνης, όπως αντιλαμβάνονταν τους κοινωνικούς αγώνες εκείνης της εποχής. Αυτή η οργάνωση στην πορεία δένεται με τη λεγόμενη Αριστερή Αντιπολίτευση στη Σοβιετική Ενωση, δηλαδή το ρεύμα που ονομάστηκε τροτσκισμός (βλ. και τροτσκισμός). Είναι μια μαζική οργάνωση. Εχει κατέβει σε εκλογές. Εχει μια αντίληψη και αυτή του μαζικού κινήματος και κυρίως συγκρούεται με το Κομμουνιστικό Κόμμα και την ηγεμονία σε διάφορους συνδικαλιστικούς χώρους» (29/5).

Αρχίζει (η διαδικασία): H πρώτη λέξη (και φράση) του προέδρου Μιχάλη Μαργαρίτη, όταν ανέβηκε στη δικαστική έδρα του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων στις Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού την πρώτη ημέρα (3/3).

Ασθενοφόρο, το: Οχημα για τη μεταφορά αρρώστων στο νοσοκομείο. Ενα βρισκόταν πάντα έξω από τις φυλακές του Κορυδαλλού, από την πρώτη ημέρα. Χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά της μάρτυρος Γεωργίας Αναστασίου που έπαθε κρίση υπέρτασης, καθώς κατέθετε στο δικαστήριο (3/4). Οι γιατροί του EKAB που βρίσκονταν σε αυτό χρειάστηκε να παράσχουν τις πρώτες βοήθειες τρεις φορές και στον αναπληρωτή εφέτη Χαράλαμπο Παπαηλιού που εμφάνισε υπερτασικά επεισόδια (15/4, 12/6 και 17/6) και αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τη δίκη στα τέλη Ιουνίου.

Ασχημος, ο: Αυτός που δεν είναι όμορφος. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «αστυνομικός».

Αυτοκρατορία, η: H εξουσία του αυτοκράτορα. Με το λήμμα αυτό αποκαλούσαν συχνά ορισμένοι από τους κατηγορουμένους τις ΗΠΑ (βλ. και Αμερικανοί). «Ποιοι ήταν οι στόχοι της οργάνωσης; Πρώτα πρώτα η "Νέα Ρώμα", η νέα αυτοκρατορία. Οπως κάθε αυτοκρατορία που πέρασε από τα βάθη της ιστορίας ως σήμερα, ακολουθεί και αυτή τα βάθη της υπερεπέκτασης, της παγκόσμιας ηγεμονίας, της πολιτιστικής ισοπέδωσης, της λεηλασίας του παγκόσμιου πλούτου. Με την τακτική των προληπτικών πολέμων στα ναζιστικά πρότυπα, τρέφεται με αίμα και πετρέλαιο» είπε ο Κουφοντίνας (24/7). «Είναι πολύ απλοποιητικές αυτές οι προσεγγίσεις, να λέμε ότι η Αμερική είναι αυτοκρατορία, κάνει ό,τι θέλει ή δεν κάνει ό,τι θέλει. Εχουμε και εμείς κάποιες εξαρτήσεις με βάση τα εθνικά μας συμφέροντα ενδεχομένως. Εγώ δεν τα ξέρω αυτά, γιατί δεν είμαι στο υπουργείο Εξωτερικών, αλλά επειδή έχω διαβάσει πάρα πολύ ιστορία και φιλοσοφία της ιστορίας μού αρέσει να κάνω σκέψεις αφαιρετικές και δεν κάνω απλοποιητικές προσεγγίσεις ποτέ σε αυτά τα ζητήματα» απάντησε ο Μιχάλης Μαργαρίτης (24/7). 

Βία, η: H χρησιμοποίηση της δυνάμεως για την επιβολή θελήσεως, ο καταναγκασμός. «Σύμφωνα με τον Μαρξ είναι η μαμή της ιστορίας». Επανειλημμένες αναφορές της παραπάνω φράσης έγιναν από τον πρόεδρο και διαφόρους συνηγόρους, τόσο υπεράσπισης όσο και κατηγορίας. «Τη δική μας βία την έφερε η βία του συστήματος» είπε ο Κουφοντίνας στην απολογία του, υποστηρίζοντας ότι η 17N είχε επιλέξει τη στρατηγική της ελάχιστης ~ς, καθώς ποτέ δεν επιχείρησε να επιτεθεί στην καρδιά του κράτους (24/7). Ο καθηγητής Γιώργος Ρούσσης, μάρτυρας υπεράσπισης του Γ. Σερίφη, ανέφερε ότι «ο τύπος της βίας της 17N από τη μια είναι δευτερογενής σε σχέση με τις οικονομικές και κοινωνικές αντιθέσεις που τη γεννούν και από την άλλη είναι δευτερεύουσα σε σχέση με την κρατική και ιμπεριαλιστική βία» (3/7). Ο Γιάννης Ραχιώτης υποστήριξε ότι η 17N «είναι αυτός που απαντά στη βία με μεγαλύτερη βία» (11/3). Ο Γιωτόπουλος είπε: «Διαφωνώ με τις πράξεις βίας» (11/4). Και ο επίσης κατηγορούμενος Κώστας Καρατσώλης δήλωσε: «σε κάθε μορφή βίας είμαι αντίθετος» (22/8). Ψεύδος και ~ γνώρισε στη 17N ο κατηγορούμενος K. Τέλιος, σύμφωνα με την απολογία του (27/8). Συχνές ήταν οι αναφορές στο λήμμα ~ με τον επιθετικό προσδιορισμό «ένοπλη» από όλους τους παράγοντες της δίκης (βλ. και Αριστερά). Ο Σάββας Ξηρός ισχυρίστηκε ότι οι καταθέσεις του ήταν προϊόν ~ς. «Δοκίμασαν όλες τις ανακριτικές μεθόδους. Από τις πιο σύγχρονες ναρκαναλύσεις από ομάδα ειδικών ως τη βία» υποστήριξε ο συνήγορός του Φρ. Ραγκούσης (9/9). Κατά τον Μιχάλη Μαργαρίτη, η αποχή των δικηγόρων αποτελεί λόγο «ανωτέρας βίας»εξαιτίας του οποίου δεν διεξήχθη ορισμένες ημέρες η συνεδρίαση του δικαστηρίου (βλ.και αποχή).

Βόρειοι, οι: Αυτοί που προέρχονται από τον Βορρά. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από τα μέλη της οργάνωσης για να περιγράψει τους «Αμερικανούς» (Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).

Γαλλία, η: Ευρωπαϊκή χώρα, όπου έγινε η εξέγερση του Μάη του '68 που επηρέασε την ιδεολογία ορισμένων κατηγορουμένων. Ο μάρτυρας Γιώργος Καραμπελιάς γνωρίζει από εκεί τον Ψαραδέλλη και τον Γιωτόπουλο (12/6). Ο Γιωτόπουλος καθ' όλη τη διάρκεια της αγόρευσης του εισαγγελέα Χρήστου Λάμπρου (10/9) μελετούσε Μαθηματικά στη γαλλική γλώσσα, διότι, όπως αποκάλυψε στους δημοσιογράφους, σπουδάζει σε Πανεπιστήμιο της ~ς διά αλληλογραφίας (μάλιστα ισχυρίζεται ότι οι επιδόσεις του είναι τόσο καλές που η καθηγήτριά του τον πρότεινε για διδακτορικό, παρ' όλο που απαιτείται να έχει ήδη πτυχίο). Ο Γιωτόπουλος αποκάλυψε στην απολογία του: «Γύρω στο '65 προσχώρησα στην ΕΔΑ,ενώ ήμουν εργαζόμενος φοιτητής στο Παρίσι. Υπήρξα αντιπρόεδρος και γραμματέας του Συλλόγου Ελλήνων Φοιτητών στο Παρίσι ΕΠΕΣ». Ο Θεολόγος Ψαραδέλλης ισχυρίστηκε ότι «τον Γιωτόπουλο ούτε τον ήξερα ούτε είχα ακούσει το όνομά του στη Γαλλία» και, αναφορικά με τη δική του εμπλοκή, είπε στην απολογία του: «Τους ταίριαζα και ηλικιακά, είχα πάει και στη Γαλλία,μόνο που τους τα χάλασε ότι δεν ξέρω γαλλικά» (20/8). H Βασιλική Τζότζολα, συνήγορος πολιτικής αγωγής της οικογένειας Αθανασιάδη, υποστήριξε: «ο Γιωτόπουλος είναι κακέκτυπο των αρχαγγέλων του τρόμου της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης» (17/9) (βλ. και Μπεζανσόν).

Γιάφκα, η: Καταφύγιο όπου πραγματοποιούνταν μυστικές συναντήσεις μελών της οργάνωσης και φυλασσόταν μέρος του οπλισμού της. H αστυνομική προανάκριση αποκάλυψε δύο τέτοιες (αυτή της οδού Πάτμου και αυτή της οδού Δαμάρεως, βλ. σχετικά λήμματα). H πλειονότητα των πειστηρίων εις βάρος των κατηγορουμένων εντοπίζεται σε αυτές (βλ. και πειστήρια). Ο Σωτήρης Κονδύλης ανέφερε ότι γνώριζε πως η οργάνωση διατηρούσε διάφορα διαμερίσματα, τα οποία όμως δεν είχε επισκεφθεί ποτέ (29/8). Ο Κώστας Τέλιος ανέφερε ότι είχε νοικιάσει για λογαριασμό της οργάνωσης σπίτι που λειτουργούσε ως ~ στη Θεσσαλονίκη, όπου η 17N είχε μεταφέρει τις ρουκέτες που έκλεψε από το Συκούριο (27/8). Ο Διονύσης Γεωργιάδης, που φέρεται να ενοικίασε τη ~ της Δαμάρεως για λογαριασμό του Σάββα Ξηρού, ανέφερε προανακριτικά ότι κάποια στιγμή που επισκέφθηκε τη ~ αυτή είδε τον Κουφοντίνα να χειρίζεται έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ανέφερε επίσης ότι είδε την προκήρυξη της οργάνωσης για την εκτέλεση του Γουέλς και τότε ο Σάββας Ξηρός τού είπε «δεν μιλάμε γι' αυτά».

Γόβα, η: Είδος γυναικείου παπουτσιού με ψηλό τακούνι. H υπαστυνόμος Νίκη Βεργή, μάρτυρας κατηγορίας, φορούσε ψηλοτάκουνη ~ έξι πόντων με αποτέλεσμα να νομίζει ότι οι Σάββας Ξηρός και Βασίλης Τζωρτζάτος (που αναγνώρισε ως δράστες της κλοπής των όπλων στο Αστυνομικό Τμήμα Βύρωνα το 1988) ήταν πιο κοντοί (6/5).

Γραφολόγος, ο: Ειδικός που χρησιμοποιείται για να πιστοποιήσει τη γνησιότητα της ιδιόχειρης γραφής. Στο δικαστήριο κατέθεσε ο προϊστάμενος του Εργαστηρίου Γραφολογίας της ΕΛ.ΑΣ. Ιωάννης Μακρής, ο οποίος εμφανίστηκε 100% σίγουρος για το ιδιόχειρο της γραφής του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου στις σημειώσεις που βρέθηκαν στο σχέδιο της προκήρυξης για τη δολοφονία Περατικού (5/6).

Δαμάρεως: Οδός στο Παγκράτι, στον αριθμό 73 της οποίας βρέθηκε η δεύτερη γιάφκα της 17N. Ο οπλισμός της 17N που βρέθηκε εκεί θα αποτελέσει το μεγαλύτερο μέρος των εκθεμάτων στο μουσείο για τη 17N που ενδεχομένως να ιδρύσουν οι αστυνομικές αρχές.

Δειλός, ο: Ο κατεχόμενος από δέος και έλλειψη θάρρους, ο φοβητσιάρης. Με αυτόν τον επιθετικό προσδιορισμό χαρακτήρισαν τους κατηγορούμενους μάρτυρες της πολιτικής αγωγής. «Τους θεωρώ απίστευτα δειλούς, τόσο πολύ δειλούς και τόσο χαμηλής ποιότητας ανθρώπους, που νιώθω την ανάγκη να το καταθέσω στο δικαστήριό σας» είπε η Ντόρα Μπακογιάννη (1/4). «H δολοφονία του ήταν μια ανόητη πράξη δειλίας που εκτελέστηκε από δειλούς» είπε η κόρη του Ρόναλντ Στιούαρτ (4/4). Ανάλογα υποστήριξε και ο γιος του Βρανόπουλου (12/4). «Είναι δειλοί. Ισχυρίζονται ότι είναι περήφανα μέλη της οργανώσεως 17N, αλλά κρύβονται πίσω απ' αυτόν τον μανδύα» κατέθεσε για τους κατηγορουμένους η Στέφανι Τσάντες, κόρη του δολοφονημένου από τη 17N Τζορτζ Τσάντες, που είναι και η εισαγγελέας της Πολιτείας του Ντελαγουεάρ (16/5). «Οι γνήσιοι τρομοκράτες δεν είναι δειλοί και δεν λένε ψέματα για να αποκτήσουν ωφελήματα. Και οι πιο πολλοί από δω είναι δειλοί. Μόνο τρεις από τους κυρίους (σ.σ.: Κουφοντίνας, Σ. Ξηρός, Τσελέντης) δικαιούνται την ονομασία του τρομοκράτη»υποστήριξε ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Αλέξανδρος Κατσαντώνης (24/9). Κατά τον συνήγορο πολιτικής αγωγής Αλέξανδρο Λυκουρέζο, οι κατηγορούμενοι «είναι δειλοί, δειλοί πλιατσικολόγοι. Είστε δειλός, κύριε Γιωτόπουλε, γιατί ως αρχηγός δεν αναλαμβάνετε την ευθύνη. Δεν είχε την τόλμη να παίξει τον ρόλο του αρχηγού, αλλά οχυρώθηκε πίσω από τη θεωρία της σκευωρίας (...). Είναι ένα μόρφωμα, μια συμμορία δειλών πλιατσικολόγων, μια συμμορία ατομικής τρομοκρατίας. Και,ως γνωστόν, η ατομική τρομοκρατία είναι το έσχατο καταφύγιο των αποτυχημένων της ιστορίας, της κοινωνίας και της πολιτικής» (24/9). Κατά την Ελίζα Βόζεμπεργκ, επίσης συνήγορο πολιτικής αγωγής, ο Γιωτόπουλος είναι «δειλός, ψοφοδεής» που «τους άδειασε, τους άφησε εκτεθειμένους κι άρχισε ο ένας μετά τον άλλον να εξιστορούν».

Δημοκρατία, η: Πολίτευμα λαϊκής κυριαρχίας, όπου ο λαός κυβερνά με αιρετούς αντιπροσώπους του. Αποτέλεσε από τις πιο δημοφιλείς λέξεις στη δίκη. Στην Ελλάδα αποκαταστάθηκε το 1974 με την πτώση της χούντας. Τη στιγμή αυτή θυμήθηκε ο πρόεδρος Μιχάλης Μαργαρίτης: «Κάποια στιγμή ξαναγυρίζει η δημοκρατία στην Ελλάδα. Εγώ μάλιστα ήμουν και με "στολή" όταν το υποδέχθηκα αυτό το πράγμα. Με είχαν επιστρατεύσει για την πατρίδα μου και είδαμε ότι οι Ελληνες πανηγύριζαν ότι γύρισε η δημοκρατία» (4/9). Ο εισαγγελέας Χρήστος Λάμπρου ανέφερε πολλές φορές ότι «έριξαν (σ.σ.: οι κατηγορούμενοι) βαριά τη σκιά τους πάνω στην καλύτερη δημοκρατία που γνώρισε ποτέ ο τόπος. Κάθε επίθεσή τους ήταν ενάντια στο πολίτευμα το δημοκρατικό» (9/9) και «η δημοκρατία δεν έχει 45άρια, αλλά δικαστές» (25/7) είπε. Από την πλευρά της έδρας, αλλά και της πολιτικής αγωγής υπήρξε το μάλλον ρητορικό ερώτημα αν μπορεί κανείς να προβαίνει σε βίαιες ενέργειες σαν αυτές της 17N σε καιρό ~ς, θεωρώντας ότι η πολιτική βία μπορεί να έχει νομιμοποίηση μόνο σε καιρό δικτατορίας (βλ. και βία). H 17N έκανε αναφορά σε κρίση εκπροσώπησης της αντιπροσωπευτικής ~ς. Ο κατηγορούμενος Δημήτρης Κουφοντίνας στην απολογία του περιέγραψε την άποψή του για τη σημερινή ~: «Να πούμε για τις μίζες των δισεκατομμυρίων στους εξοπλισμούς; Το διαρκές έγκλημα των δημοσίων έργων; Τα MME των βαρόνων εργολάβων; Τη νέα μεγάλη ιδέα της Ολυμπιάδας, των αρπακτικών, της ρεμούλας και της απάτης; Για πόσα χρόνια θα την πληρώνουμε μετά το 2004; Για το υποβαθμισμένο Κοινοβούλιο που νομοθετεί κατά παραγγελία, όπως διαβάσαμε πρόσφατα και στον Κουταλίδη και όπως το βλέπουμε όλοι; Για μια αδύνατη κυβέρνηση που άγεται και φέρεται σύμφωνα με τις διαθέσεις των ισχυρών; Ποια δημοκρατία;» (24/7). Ο καθηγητής Τάκης Φωτόπουλος, μάρτυρας υπεράσπισης, υποστήριξε ότι οι κατηγορούμενοι είχαν στόχο τη «δημιουργία ενός άλλου συστήματος. Ηθελαν να οδηγηθούμε σε μια εκσυγχρονισμένη δημοκρατία»(18/6).

Δημοσιογράφοι, οι: Οι λειτουργοί των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Επιτρεπόταν η είσοδος μόνο σε όσους είχαν προμηθευθεί τις ειδικές διαπιστεύσεις που εκδόθηκαν από το υπουργείο Τύπου. Κατά τον πρόεδρο Μιχάλη Μαργαρίτη, «ο Τύπος έχει μια αποστολή στη δημοκρατία που δεν μπορούμε εμείς να την περιορίσουμε (...). Προτιμούμε το μαντρόσκυλο να μας δαγκώνει και καμιά φορά, παρά να το φιμώσουμε. Αν το φιμώσουμε δεν υπάρχει δημοκρατία» (7/4). Κατά τον κατηγορούμενο Πάτροκλο Τσελέντη, ο Τύπος «δυστυχώς δεν σέβεται τίποτα (...). Εχω πρόβλημα όταν δημοσιεύει ο Τύπος, σήμερα με έχει πρωτοσέλιδο, αλλά όσο μου κόστισε η δημοσίευση της διαθήκης μου δεν μου κόστισε τίποτε άλλο. Δεν έδινε και τίποτε ουσιαστικό, ήταν κάτι προσωπικό, δικό μου» (5/8).

Δίδυμοι Πύργοι, οι:Βρίσκονταν στη Νέα Υόρκη και αποτέλεσαν τον στόχο τρομοκρατικής επίθεσης την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Σε αυτούς είχε κάνει βόλτα και ο πρόεδρος του δικαστηρίου (δήλωση 16/5).

Δικαστήριο, το: Ο χώρος όπου διεξάγεται δίκη. Το πρωτοβάθμιο ~ που εκδικάζει την υπόθεση της 17N είναι το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών, το οποίο συνεδρίασε σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού. Στη σύνθεσή του συμμετείχαν τρεις τακτικοί δικαστές, τρεις αναπληρωματικοί, ένας τακτικός εισαγγελέας και ένας αναπληρωματικός. Πρόεδρος κληρώθηκε ο πρόεδρος Εφετών Μιχάλης Μαργαρίτης και τακτικά μέλη οι εφέτες Νίκος Ζαΐρης (στη διάρκεια της δίκης «έχασε» δύο δικά του πρόσωπα, τη μητέρα του και τον αδελφό του) και Βασίλειος Κουρκάκης. Αναπληρωτής πρόεδρος κληρώθηκε ο Χρήστος Γεωργαντόπουλος, ο οποίος στη διάρκεια της δίκης προήχθη με απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου σε αρεοπαγίτη. Αναπληρωματικά μέλη της σύνθεσης του ~ου κληρώθηκαν οι εφέτες Ιωάννης Σίδερης και Χαράλαμπος Παπαηλιού (αποχώρησε τον Ιούνιο από τη δίκη λόγω υπέρτασης, βλ.και ασθενοφόρο). Τακτικός εισαγγελέας κληρώθηκε ο εισαγγελέας Εφετών Χρήστος Λάμπρου, ο οποίος στη διάρκεια της δίκης προήχθη με απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου σε αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Ο Γιωτόπουλος τον χαρακτήρισε «απομεινάρι μιας Ελλάδας που έχει παρέλθει εδώ και 30 χρόνια» (4/9). Αναπληρωτής εισαγγελέας κληρώθηκε ο Βασίλης Μαρκής, πρόεδρος της Ενωσης Εισαγγελέων.

Δίκη, η: H εκδίκαση υποθέσεως στο δικαστήριο. H ~ της 17N άρχισε στις 3 Μαρτίου 2003. Πραγματοποιήθηκαν 162 συνεδριάσεις και συνολικά 972 ώρες συνεδριάσεων. H απόφασή της έχει προσδιοριστεί για να εκδοθεί τη Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου (βλ. και απόφαση). «Εδώ δεν είναι η δίκη του Ντρέιφους που νομίζουν οι Γάλλοι. Εδώ είναι μια δίκη σε μια δημοκρατία. Αν δεν το καταλαβαίνουν, δικό τους πρόβλημα» σχολίασε ο πρόεδρος Μιχάλης Μαργαρίτης. Παράλληλα με αυτήν, διεξήχθη και μία ~ στα μίντια, στην οποία δεν θέλει να συμμετάσχει ο Γιωτόπουλος (5/6).

Δικηγόροι, οι: Οι νομικοί επιστήμονες που υπερασπίζονται στο δικαστήριο τα συμφέροντα των πελατών τους. Στη δίκη της 17N συμμετείχαν 31 ~ υπεράσπισης που χρειάστηκαν 32 ημέρες για τις αγορεύσεις τους και 38 ~ πολιτικής αγωγής που χρειάστηκαν 10 ημέρες για τις αγορεύσεις τους. Ο Κώστας Χρυσικόπουλος, συνήγορος υπεράσπισης του Γιωτόπουλου, έδωσε συγχαρητήρια στη συνήγορο πολιτικής αγωγής της οικογένειας Μπακογιάννη Ολγα Τσόλκα για την τεκμηριωμένη αγόρευσή της (19/9), ενώ την προηγούμενη ημέρα συγκίνηση προκάλεσε η αγόρευση της Δέσποινας Ανδρουλιδάκη (ήταν η πρώτη αγόρευση στη δικηγορική καριέρα της και αναφερόταν στη δολοφονία του πατέρα της).

Δουλειά, η: H εργασία. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «ενέργεια» ή «χτύπημα». Συναντάται συχνά στα τρία τετράδια που παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο και αποτελούν το αποκαλούμενο «Ταμείο της 17N», το οποίο δημοσιεύθηκε πλήρως και αποκλειστικά στο «Βήμα» (βλ. και ταμείο).

Δοχεία, τα: Σκεύη για ποικίλες χρήσεις και κυρίως για τη φύλαξη ρευστών ουσιών. H θεωρία των συγκοινωνούντων ~ων σημαίνει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ των τρομοκρατικών οργανώσεων. H έκφραση αυτή χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την πιθανή σχέση της 17N με τον ΕΛΑ, ή άλλες εγχώριες οργανώσεις. Στην απολογία του ο Χριστόδουλος Ξηρός ανέφερε: «Στη 17N με στρατολόγησε η Αντιτρομοκρατική στις 16.7.2002 γιατί με χρειαζόταν για να οργανώσει τα σενάριά της περί συγκοινωνούντων δοχείων, εξ ου και οι Λεσπέρογλου, Αδηλίνης, Σερίφης, και να στηρίξει την πεποίθησή της περί οργανώσεων συγγενών που δικαιολογούσαν μεταξύ άλλων, κατά τη γνώμη τους, την επί τόσα χρόνια απραξία τους» (30/7).

DNA: Το γενετικό υλικό. Χρησιμοποιείται ως από τα πιο ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για την ενοχή ενός κατηγορουμένου. Ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, αμφισβητώντας την παρουσία του στα κρησφύγετα της 17N, σχολίασε στην απολογία του: «αν ήμουν πραγματικά αυτός που έλεγαν, θα έπρεπε να περνάω ώρες ολόκληρες σε αυτά τα κρησφύγετα συντάσσοντας προκηρύξεις,σχεδιάζοντας επιθέσεις, συζητώντας, αποφασίζοντας κτλ., και κατά συνέπεια θα έπρεπε να έχει βρεθεί πολλαπλό δείγμα DNA τόσο σιέλου όσο και από τα μαλλιά μου». Κατά την άποψή του: «είναι πιθανότερο να βρεθεί DNA που δεν μπορείς να αποτρέψεις, από το να βρεθεί δακτυλικό αποτύπωμα που αποτρέπεται εύκολα, π.χ. με γάντια...» (4/9).

Εγκλημα (πολιτικό), το: Ο βασικότερος ισχυρισμός ορισμένων κατηγορουμένων για τη φύση των αδικημάτων της 17N. Αν γινόταν αποδεκτός, θα οδηγούσε σε αποδοχή της ένστασης αναρμοδιότητας του δικαστηρίου, καθώς θα έπρεπε η υπόθεση να εισαχθεί ενώπιον Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου. «Δέχεται το Δικαστήριο ως πολιτικό έγκλημα εκείνο που απευθύνεται αμέσως κατά της πολιτείας και τείνει στην ανατροπή ή αλλοίωση της καθεστηκυίας τάξεως, που υπάρχει σύμφωνα με το ισχύον πολίτευμα. Κάθε άλλο έγκλημα δεν υπάγεται στην έννοια του πολιτικού εγκλήματος, έστω και αν τελέστηκε από τον δράστη με αφορμή τα πολιτικά φρονήματά του» ανέγνωσε ο πρόεδρος Μιχάλης Μαργαρίτης την ομόφωνη απόφαση, έπειτα από πέντε ημέρες ανταλλαγής εκατέρωθεν επιχειρημάτων (14/3). Πληθώρα άρθρων δημοσιεύθηκε στον Τύπο για την ορθότητα, ή μη, της απόφασης αυτής. Το θέμα επανήλθε μήνες αργότερα, έπειτα από μια αποστροφή του προέδρου προς τον Κουφοντίνα. «Εγώ πιστεύω ότι εσείς μέσα σας πιστεύατε ότι κάνατε κάτι καλό, δεν μπορώ να πω ότι είσαστε εγκληματίες του κοινού δικαίου, δεν σας βλέπω έτσι, δεν σας είδα ούτε μια στιγμή και το έχετε καταλάβει. Το θέμα είναι πού πηγαίναμε με αυτά που κάνατε ή λέγατε εσείς. Δεν είναι ότι εσείς μέσα σας είχατε το κακό» είπε ο M. Μαργαρίτης. «Αρα καλά κάναμε και θέσαμε το πολιτικό έγκλημα. Εμείς θερμά σας ευχαριστούμε για αυτά που λέτε» σχολίασε αμέσως ο Φρ. Ραγκούσης, συνήγορος των Ξηρών. «Μιλάμε για πολιτικά κίνητρα,αλλά όχι για πολιτικά εγκλήματα» του απάντησε ο πρόεδρος (22/10). «H πρόοδος της διαδικασίας επιβεβαίωσε το δίκαιον της ένστασής μας περί αναρμοδιότητας του δικαστηρίου, αφού πρόκειται για πράξεις αμιγώς πολιτικές, κίνητρα αμιγώς πολιτικά, στόχευση πολιτική. Βέβαια,σε αυτόν τον τόπο πολιτικά εγκλήματα δεν υπάρχουν και έτσι στερηθήκαμε της παρουσίας των λαϊκών δικαστών που εκφράζουν τη λαϊκή κυριαρχία» υποστήριξε ο συνήγορος υπεράσπισης των Ξηρών Γ. Αγιοστρατίτης (6/10). «H ένσταση για τον πολιτικό χαρακτήρα της δράσης και των ενεργειών ήταν η μόνη που προβάλαμε από την πλευρά Κουφοντίνα. Μόνο λαϊκοί δικαστές μπορούν να δικάζουν τέτοιες δίκες» σχολίασε και η συνήγορος υπεράσπισης Γιάννα Κούρτοβικ (30/9).

ΕΔΑΔ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων): Ανώτατο Δικαστήριο που εδρεύει στο Στρασβούργο και ελέγχει τη σωστή εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τα κράτη που την έχουν υπογράψει. Αρκετοί κατηγορούμενοι έχουν προσφύγει ήδη σε αυτό: ο Σάββας Ξηρός (για τη συμπεριφορά των αρχών απέναντί του το 40ήμερο της άτυπης κράτησής του στον «Ευαγγελισμό»), ο Βασίλης Τζωρτζάτος (για θέματα που αφορούσαν την ελλιπή παροχή δικαστικής προστασίας κατά την προδικασία και την καταγγελία του για ξυλοδαρμό), οι τρεις «Θεσπρωτοί» Ηρ. Κωστάρης, K. Καρατσώλης και Π. Σερίφης (ζητώντας την ακύρωση όλων των πράξεων της προδικασίας και την αφαίρεση των προανακριτικών απολογιών από τη δικογραφία) και η Αγγελική Σωτηροπούλου (για τις άθλιες συνθήκες κράτησής της). Τη νομολογία του ~ επικαλέστηκε ο συνήγορος I. Μυλωνάς για να υποστηρίξει παραβίαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην περίπτωση του Σάββα Ξηρού: «Τον βασάνιζαν, γιατί του προκαλούσαν σωματική εξάντληση επικίνδυνη για την υγεία του όταν επί ώρες τον ανέκριναν νύχτα. Και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με αποφάσεις του είναι σαφές: Οι δικονομικοί κανόνες πρέπει να τηρούνται αυστηρά ανεξαρτήτως κατηγοριών και κατηγορουμένων» (7/10). Ο δικηγόρος Βασίλης Χειρδάρης, αν και συνήγορος πολιτικής αγωγής, μίλησε για ενδεχόμενο δικαίωσης του Σάββα Ξηρού στο ~: «Είναι απαράδεκτο να παραβιάζονται τα ατομικά δικαιώματα ενός ανθρώπου. Τι θα πει τρομοκράτης, ή μη;Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι για όλους ίδια. Θα πρέπει το δικαστήριο να μη στηριχθεί άμεσα αλλά έμμεσα στις τρεις προανακριτικές του Σάββα Ξηρού για την απόφασή του και τις κατηγορίες, ώστε να μην έχουμε πρόβλημα. Αλλωστε επιβεβαίωσε τα ίδια και είπε και περισσότερα ενώπιον του ανακριτή όπου όλα έγιναν νόμιμα» (26/9). Κατά τη συνήγορο πολιτικής αγωγής Ελίζα Βόζεμπεργκ: «ο Γιωτόπουλος δεν μιλά γιατί ελπίζει στον δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας, γιατί ελπίζει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Επιδίωξή του είναι να παραμείνει η αμφιβολία για την ενοχή του» (25/9).

Εδώλιο, το: Το σκαμνί, το κάθισμα. Σε αυτό κάθονται οι 19 κατηγορούμενοι στη δίκη της 17N. Ο πρώην υπουργός και θύμα της 17N Γ. Πέτσος, μιλώντας στο δικαστήριο, ισχυρίστηκε ότι στο ~ δεν κάθεται όλη η οργάνωση, αλλά μεγάλο επιχειρησιακό κομμάτι της (24/9). Και ο Σταύρος Γεωργίου, συνήγορος πολιτικής αγωγής της οικογένειας Μάτη, είπε στο δικαστήριο: «στο εδώλιο δεν βρίσκεται όλη η οργάνωση» (16/9). «Θα είναι κάθε μέρα στο εδώλιο, αφού πρόκειται για εξαιρετικά θεσμικό άτομο»είπε για τον Ανέστη Παπαναστασίου ο συνήγορός του Δημήτρης Τεντολούρης, όταν εκδόθηκε βούλευμα που διέταξε την άμεση απόλυση του πελάτη του από τις φυλακές και τον άφηνε προσωρινά ελεύθερο (26/8). Και ο καθηγητής Βένιος Αγγελόπουλος, μάρτυρας υπεράσπισης του Γιωτόπουλου, υποστήριξε: «Εμένα με ενδιαφέρει η δίκη να είναι δίκαιη για οποιονδήποτε κατηγορούμενο. Κινητοποιήθηκα γιατί θίχτηκα προσωπικά. Ενδεχομένως σε αυτό το εδώλιο να ήμουν εγώ.Ο Γιωτόπουλος είναι ένας άλλος "εγώ". Οπως και άλλοι "εγώ" υπήρξαν στα εδώλια της δημοκρατίας» (22/7).

Εκπρόσωπος, ο: Αυτός που παρίσταται για λογαριασμό κάποιου άλλου. Με την έκφραση αυτή αποκαλείται από ορισμένους κατηγορουμένους ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Ηλίας Αναγνωστόπουλος, ο οποίος εκπροσωπούσε τις οικογένειες των αμερικανικής υπηκοότητας θυμάτων της οργάνωσης καθώς και την οικογένεια του Βρετανού Στίβεν Σόντερς.

Ελαφρυντικά, τα: Οι ειδικές περιστάσεις που επιτρέπουν τον μετριασμό ποινής. Ο συνήγορος υπεράσπισης των αδελφών Ξηρών Φραγκίσκος Ραγκούσης δήλωσε, αφενός, κατά την αγόρευσή του ότι ο εντολέας του Σάββας Ξηρός «δεν επιθυμεί ούτε εφαρμογή ευεργετικών διατάξεων ούτε ελαφρυντικά», αφετέρου όμως ότι «αυτά δύναται το δικαστήριο να τα δώσει»(20/10). Ο Αριστείδης Οικονομίδης, συνήγορος υπεράσπισης του Τσελέντη, ζήτησε από το δικαστήριο να του αναγνωρίσει τρία ελαφρυντικά: των μη ταπεινών ελατηρίων, της ειλικρινούς μεταμέλειας και της μετέπειτα καλής συμπεριφοράς (17/10). Νωρίτερα, στο στάδιο των απολογιών, ο Γιωτόπουλος είχε κατηγορήσει τον Τσελέντη για «υπαγορευμένη απολογία με στόχο τα ελαφρυντικά». «Δεν ζητάμε επιείκεια και ελαφρυντικά, αλλά να συμπεριλάβετε στην απόφασή σας το πολιτικό πλαίσιο» δήλωσε η Ιωάννα Κούρτοβικ, συνήγορος του Κουφοντίνα, κατά την αγόρευσή της (1/10). Στην απολογία του, ο Διονύσης Γεωργιάδης ισχυρίστηκε για τις συνθήκες στην Αντιτρομοκρατική: «Αρχισα να δυσανασχετώ,ζήτησα δικηγόρο. Δεν θα σου κάνει καλό, μου είπαν, θα τα γράψουμε εμείς σωστά, θα σου βάλουμε ελαφρυντικά» (8/8).

Ενορκοι, οι: Πολίτες-μέλη ορκωτού δικαστηρίου. Απουσίασαν από τη δίκη, καθώς τα εγκλήματα της 17N δεν κρίθηκαν ως πολιτικά και έτσι δεν εισήχθησαν σε Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο (βλ. και έγκλημα). Ο Σάκης Κεχαγιόγλου, συνήγορος πολιτικής αγωγής του Γ. Πέτσου, υποστήριξε απευθυνόμενος στο δικαστήριο ότι και με παρουσία ενόρκων το αποτέλεσμα της δίκης δεν θα άλλαζε: «Ποιος είπε ότι οι ενδεχομένως να κληρώνονταν ένορκοι ενός Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου θα ήταν επιεικέστεροι ή αυστηρότεροι από εσάς; Εσείς είστε οι φυσικοί δικαστές των κατηγορουμένων. Γιατί λοιπόν εσείς ξαφνικά εξαιρείστε από τον ελληνικό λαό εμμέσως και πηγαίνετε σε ένα απόμακρο στάδιο στρατοδικών και διορισμένων δικαστών που παίρνουν εντολές από την αμερικανική πρεσβεία και από το κατεστημένο αυτού του κράτους και οι τέσσερις κύριοι ένορκοι, οι οποίοι θα ήταν, θα εξέφραζαν δήθεν, άμεσα, τη λαϊκή βούληση»(12/3). H μάρτυρας Στέφανι Τσάντες, κόρη του θύματος της 17N Τζορτζ, κατέθεσε: «H μόνη δίκη που υπήρξε για τον πάτερα μου ήταν η περίπτωση που αυτοί οι άνθρωποι έγιναν δικαστές, ένορκοι και εκτελεστές της απόφασής τους» (15/5).

Ενσταση, η: Διατύπωση αντιρρήσεων για κάτι που ειπώθηκε ή αποφασίστηκε. Στην εξέταση δικονομικών ~εων αναλώθηκαν οι πρώτες δέκα ημέρες της δίκης. Κυριότερη η ~ αναρμοδιότητας του δικαστηρίου, η οποία απερρίφθη: «Οι κύριοι κατηγορούμενοι παραπέμπονται ότι διέπραξαν με περισσότερες πράξεις τα εγκλήματα σύστασης, συμμορίας, κατοχής εκρηκτικών υλών, ανθρωποκτονιών, ληστειών, κτλ. Οι πράξεις αυτές δεν είναι πολιτικά εγκλήματα. Ο νόμος αυτός (ο τελευταίος αντιτρομοκρατικός) είναι συνταγματικός και κατόπιν τούτου το δικαστήριο οδηγείται στην απόρριψη της ένστασης περί αναρμοδιότητάς του και παραπομπής στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο υπό όλες τις μορφές με τις οποίες ετέθη» (14/3). Αλλες ~εις που προβλήθηκαν και απορρίφθηκαν ήταν: η κακή σύνθεση του δικαστηρίου, η ακυρότητα προανακριτικών και ανακριτικών απολογιών του Σάββα Ξηρού, η μη νόμιμη κλήτευση του Βασίλη Τζωρτζάτου, η μη νόμιμη εισαγωγή της υποθέσεως στο ακροατήριο ως προς τους τρεις Θεσπρωτούς, η μη χορήγηση της δυνατότητας παρουσίας συνηγόρου κατά την προδικασία, η διατύπωση απειλών κατά της ζωής συγγενών των κατηγορουμένων, η διατύπωση απειλών έκδοσης στις ΗΠΑ, η χορήγηση φαρμάκων σε κατηγορουμένους για να ομολογήσουν, κτλ. H πρώτη ένσταση αφορούσε την απομάκρυνση του κουβούκλιου και έγινε αποδεκτή (βλ. και κλουβί). Μια άλλη έννοια του λήμματος ~ έδωσε ο Τέλιος: «Από το '89 ως το '92, η οργάνωση έκανε 33 επιχειρήσεις. Σε αυτές δεν συμμετείχα σε καμία. H αποχή μου από το '89 ως το '92 δείχνει και το μέγεθος των διαφωνιών και των ενστάσεων που υπήρχαν μεταξύ εμού και της οργάνωσης» (27/8).

Επανάσταση, η: Ομαδική εξέγερση κατά της εξουσίας ή του καθεστώτος. Οπως ήταν αναμενόμενο, εκτενείς ήταν οι αναφορές στη λέξη αυτή, και κυρίως οι αναφορές στις αστικές (κυρίως τη γαλλική) και στις προλεταριακές επαναστάσεις (κυρίως την μπολσεβίκικη και κουβανέζικη). Ο Μιχάλης Μαργαρίτης, απευθυνόμενος στον εισαγγελέα, είπε: «Δεν ξέρω αν στη Γαλλική Επανάσταση δεν θα ήμουν κι εγώ στους πρώτους που θα ασκούσαν βία» (28/5). Ο ίδιος, αναφερόμενος σε αιτιάσεις του Κουφοντίνα ότι η 17N εξέφραζε την επαναστατική Αριστερά, δήλωσε ότι αν ο λαός επαναστατεί τότε δεν μπορεί να τον σταματήσει τίποτε. Αρκετές φορές επανέλαβε την άποψη «με γεμάτα τα ράφια των σουπερμάρκετ επανάσταση δεν γίνεται». Ο Δημήτρης Κουφοντίνας υποστήριξε στην απολογία του: «Ο ένοπλος επαναστάτης δεν είναι μανιακός της βίας, παράφρονας λάτρης των όπλων και των σκοτωμών. (...) Ο επαναστάτης που μέσα από μια πολιτική ανάλυση επέλεξε τη βία σαν άμεσο μέτρο,είναι υποχρεωμένος να φτάσει, αν είναι συνεπής με τον εαυτό και τις ιδέες του, ως τις ακραίες του συνέπειες. (...) έχει να αντιμετωπίσει μια βαθιά και δυσβάσταχτη αντίφαση ανάμεσα στην αγάπη για τη ζωή και στην αναγκαιότητα να δρα κατά ζωής». (24/7).

Ερωτήσεις, οι: Οι αιτήσεις πληροφορίας. Δεν απάντησαν σε αυτές των συνηγόρων της πολιτικής αγωγής οι κατηγορούμενοι Δημήτρης Κουφοντίνας και Αλέξανδρος Γιωτόπουλος κατά την απολογία τους.

Ευθύνη (πολιτική), η: Την ανέλαβε ο Δημήτρης Κουφοντίνας με δήλωσή του και στο Δικαστήριο: «Από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκα, ανέλαβα την πολιτική ευθύνη για τη δράση της οργάνωσης» (7/3). Οταν για πολλοστή φορά την ανέλαβε εκ νέου, προκάλεσε την αντίδραση του προέδρου που εκνευρισμένος του εξήγησε ότι το Δικαστήριο δεν είναι Βουλή (5/5). Σε άλλη στιγμή, ο εισαγγελέας είπε στον Κουφοντίνα: «δεν καταλαβαίνω τι είναι πολιτική ευθύνη», για να λάβει την απάντηση: «δεν περίμενα να ξέρετε» (5/5).

Ζωγραφική, η: Μία από τις εικαστικές τέχνες. H διαδικασία της δίκης, που πολλές φορές ήταν ιδιαίτερα ανιαρή για κάποιους από τους κατηγορουμένους, έδωσε την ευκαιρία στον Βασίλη Ξηρό και στον Ηρακλή Κωστάρη να αποκαλύψουν πτυχές του καλλιτεχνικού ταλέντου τους, σκιτσάροντας κυρίως πρόσωπα των παραγόντων της δίκης.

Ηθική, η: H άποψη μια ιδεολογίας ή ενός ατόμου για το τι είναι καλό. Συχνή η αναφορά σε αυτό το λήμμα από τους παράγοντες της δίκης. Συνήθως συνοδευόταν από διαφόρους επιθετικούς προσδιορισμούς, όπως για παράδειγμα «επαναστατική ηθική» ή «η εσωτερική ηθική της οργάνωσης».

Ηττα, η: Το αντίθετο της νίκης. Για την επιχειρησιακή και την πολιτική ~ της 17N έγινε λόγος πολλές φορές στο δικαστήριο. Κυρίως εκ μέρους της πολιτικής αγωγής έγιναν κάποιες αναφορές στις δηλώσεις κυβερνητικών παραγόντων, οι οποίοι στη διάρκεια του καλοκαιριού του 2002 δήλωναν: «η τρομοκρατία στη χώρα μας είχε ηττηθεί πολιτικά πολύ προτού ηττηθεί και επιχειρησιακά». Αυτή την άποψη παραδέχθηκε απολογούμενος και ο Σωτήρης Κονδύλης, όταν απαντώντας σε ερώτηση του εισαγγελέα για τον κίνδυνο που υπάρχει να πάρουν κάποιοι το κρυμμένο 45άρι του Κουφοντίνα και να ξαναρχίσουν, είπε: «τα όπλα χρειάζονται ιδέες για να λειτουργήσουν». Και πρόσθεσε: «H 17N πολιτικά και ηθικά έχει ηττηθεί. Τα απομεινάρια της τα επιχειρησιακά ηττήθηκαν τώρα» (29/8). Ο ίδιος ο Δημήτρης Κουφοντίνας, όταν παραδόθηκε, δήλωσε ότι οι συνθήκες δεν είναι πλέον κατάλληλες για ένοπλη πάλη, παραδεχόμενος και την ιδεολογική ~ της οργάνωσης, αφού η επιχειρησιακή εξάρθρωσή της ήταν δεδομένη.

Θύματα, τα: Συνολικά υπερβαίνουν τα εβδομήντα (23 νεκροί και περίπου 50 τραυματίες, κυρίως αμερικανοί στρατιωτικοί και έλληνες αστυνομικοί). Από κάθε άποψη αποτέλεσαν το επίκεντρο της δίκης, με συχνές αναφορές τόσο από μάρτυρες που οι ίδιοι υπήρξαν θύματα της οργάνωσης (Πέτσος, Παπαδημητρίου, Ταρασουλέας, Κήλης) όσο και από μάρτυρες που έχασαν συγγενείς τους. Κορυφαία στιγμή ήταν η κατάθεση της μητέρας του Θάνου Αξαρλιάν (που ανάγκασε τον Κουφοντίνα να μιλήσει για τραγικό λάθος της οργάνωσης). «Ο γιος μου έγινε θυσία. Τους παρακάλεσα να σταματήσουν στη μνήμη του παιδιού μου. Αυτοί συνέχισαν και άφησαν και άλλα ορφανά» είπε η Σταυρούλα Αξαρλιάν (10/4). Αλλά εξίσου φορτισμένες ήταν και οι καταθέσεις των συγγενών άλλων ~των όπως η χήρα Αθανασιάδη και η κόρη του, η χήρα και η κόρη του Ανδρουλιδάκη, η κόρη του αμερικανού λοχία Στιούαρτ, τα παιδιά του Μπακογιάννη, ο γιος του Μομφερράτου.

Ιδεολογία, η: Σύνολο πεποιθήσεων. Αυτή (δηλαδή τις ιδεολογικές καταβολές της δράσης τους) είχαν ως κοινό τόπο οι απολογίες όσων κατηγορουμένων παραδέχθηκαν τη συμμετοχή τους: όλοι υποστηρίζουν ότι ήταν φορείς μιας ~ς η οποία τους έκανε να ενταχθούν στη συγκεκριμένη οργάνωση και να δράσουν όπως έδρασαν. «Είμαστε σε μια μαρξιστική ιδεολογία που η έκφρασή της βρίσκεται στο τροτσκιστικό κίνημα. Είμαστε υπέρ της εξουσίας των εργαζομένων και των εργατικών συμβουλίων. Δεν είμαστε υπέρ της εξουσίας των ιμπεριαλιστών» είπε ο Θεολόγος Ψαραδέλλης στην απολογία του (20/8). Ανάλογα υποστήριξε και στη δική του και ο Βασίλης Τζωρτζάτος: «H δική μου μουσική έγινε πολιτική μου ιδεολογία και είχε ένα αξίωμα: ο άνθρωπος έχει μέσα του την υπάρχουσα δύναμη και δυνατότητα, την ανθρώπινη αλληλεγγύη που μπορεί να φτάσει ως την αυταπάρνηση και τη θυσία για το διπλανό του. (...) H 17N υπήρξε οργάνωση με πολιτική ιδεολογία και πολιτικούς στόχους, όπως φαίνεται από τα κείμενα και τις ενέργειές της» (31/7). «Παράξενη»χαρακτηρίζει αυτή την ~ της Αριστεράς που σκοτώνει η χήρα Σόντερς (5/6). Ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Δημ. Ευαγγελάτος χαρακτήρισε την ~ της 17N «αποκρουστικό αμάλγαμα επαναστατικού τυχοδιωκτισμού, μιλιταριστικού εθνικισμού και αντικαθεστωτικής ρητορείας με ξύλινη γλώσσα του 1950-60, αν όχι του Μεσοπολέμου» (25/9). «Με προσβάλλει η πρόταση του εισαγγελέα, γιατί προσβάλλει τις ιδέες μου. Δεν ήμουν ποτέ μέλος της 17N. Αυτό είναι αντίθετο με την ιδεολογία μου» είπε εξερχόμενος της αιθούσης ο Γιάννης Σερίφης (11/9). «Ιδεοληπτικό» χαρακτήρισε τον Δημήτρη Κουφοντίνα ο αναπληρωματικός εισαγγελέας Βασίλης Μαρκής, υποστηρίζοντας ότι αν ποτέ αντιληφθεί τι έκανε τότε είτε θα τρελαθεί είτε θα αυτοκτονήσει. Από την άλλη πλευρά, όταν ο πρόεδρος της σύνθεσης μίλησε απαξιωτικά για την οργάνωση, ο Κουφοντίνας του απάντησε: «τώρα δεν μιλάτε σαν αμερόληπτος δικαστής αλλά σαν ιδεολογικός αντίπαλος της οργάνωσης» (25/8).

Internet, το: Το Διαδίκτυο. Μόνο σε αυτό μπορεί να βρει κανείς τα πλήρη πρακτικά της δίκης. Πολύ ασχολείται με το ~ και ο κατηγορούμενος Βασίλης Τζωρτζάτος, καθώς έχει δική του ιστοσελίδα (www.tzortzatos.com, αν και σήμερα όποιος πληκτρολογήσει τη συγκεκριμένη διεύθυνση θα βρει μια εταιρεία ταχυμεταφορών) και e-mail (billytzortzatos@in.gr).

IPA (Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός): Ενοπλη οργάνωση που δραστηριοποιείται στη Βρετανία ζητώντας την ανεξαρτησία της B. Ιρλανδίας, έχει στρατιωτικό και πολιτικό σκέλος και χαρακτηρίζεται «τρομοκρατική» από τους Αγγλους. H βορειοϊρλανδή Χέδερ Σόντερς δέχτηκε σειρά ερωτήσεων για τη θέση της σχετικά με αυτόν. H πάγια απάντησή της ήταν: «και εγώ και ο σύζυγός μου είμαστε εναντίον της τρομοκρατίας από όπου και αν προέρχεται» (5/5). Κατά τον Κουφοντίνα, όμως, πρόκειται για «αγωνιστές».

Ισόβια, τα: H ανώτατη ποινή κάθειρξης που μπορεί να επιβληθεί με βάση το ελληνικό ποινικό δίκαιο (από τη στιγμή που καταργήθηκε η ποινή του θανάτου). Με την ποινή αυτή απειλούνται όσοι κατηγορούμενοι κριθούν ένοχοι για ανθρωποκτονίες. Ο Δημήτρης Κουφοντίνας προανήγγειλε: «τα 10 ισόβια θα τα φάω, είτε μιλήσω είτε όχι»(11/7). Οταν ο εισαγγελέας τού απηύθυνε πιεστικά ερωτήσεις σχετικά με εμπλοκή της Σωτηροπούλου στη 17N, εκείνη απάντησε: «Οχι και εδώ μέσα, μην τον εκβιάζετε άλλο για μένα. Ισόβια θα μείνει στη φυλακή... Δημήτρη,μην ξαναμιλήσεις για μένα, ούτε λέξη» (24/7). Ανάλογη είναι και η εκτίμηση του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου για την ποινή που πρόκειται να του επιβληθεί. Σε ερώτηση του προέδρου «αν ήσαστε αρχηγός, θα είχατε το θάρρος να μας το πείτε;», απάντησε «μα, αυτό θα έκανα. Ετσι κι αλλιώς, ισόβια θα πάω. Ισόβια και τότε, ισόβια και τώρα. Τι κερδίζω στην ποινή; Τίποτε. Και με λένε και δειλό, ότι δεν αναλαμβάνω την ευθύνη μου» (4/9). H μάρτυς κατηγορίας Ερμιόνη Ρουσσέτη, σύζυγος ενός από τα θύματα της 17N, είπε όμως στο δικαστήριο: «Και ισόβια να πάνε οι κύριοι, θα βλέπουν τα παιδιά τους. Το δικό μου το παιδί όχι, γιατί ο πατέρας του είναι δύο μέτρα κάτω από τη γη...» (20/3).

Καλάθι, το: Σκεύος πλεχτό από κλαδιά. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από τα μέλη της οργάνωσης αντί των όρων «βόμβα» και «εκρηκτικά» (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002).

Κάμερες, οι: Συσκευές λήψεως κινουμένων εικόνων για την τηλεόραση. Απαγορεύτηκε η παρουσία τους στη δίκη με νόμο που ψηφίστηκε λίγο πριν από την έναρξή της. Αναπτύχθηκε έντονος διάλογος για την αναγκαιότητα, ή μη, της παρουσίας τους και το κατά πόσον παραβιαζόταν η αρχή της δημοσιότητας. Εν τούτοις, στην αίθουσα υπάρχουν σε καθημερινή βάση τέσσερις κάμερες της Αστυνομίας για λόγους ασφαλείας (από τις συνολικά 40 που τοποθετήθηκαν στον χώρο των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού) και τρεις τηλεοπτικές κάμερες οροφής σε σταθερά σημεία, που δίνουν εικόνα μόνο στις δύο γιγαντοοθόνες τής αίθουσας Τύπου.

Καμιόνια, τα: Τα φορτηγά αυτοκίνητα. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός εχρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «οχήματα» (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002).

Κάνω: Κατασκευάζω. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «εκτελώ». Για παράδειγμα, η φράση «θα κάνουμε κάτι για αυτόν» (ή «θα κάνουμε έναν»), σήμαινε «θα τον δολοφονήσουμε» (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002 και Κώστας Καρατσώλης, 20.7.2002, που είπε «θα κάνουμε έναν βουλευτή»).

Καπνοσακούλα, η: Σακίδιο που γεμίζει με χύμα καπνό. Ο Χριστόδουλος Ξηρός, απευθυνόμενος σε συνήγορο πολιτικής αγωγής που εκπροσωπεί τα ΕΛΤΑ, είπε: «με την αγωγή που καταθέσατε,θα πάρετε τα αρχίδια μου και θα τα κάνετε καπνοσακούλες» (14/9). Την πατρότητα της φράσης έχει ο Χρόνης Μίσσιος στο βιβλίο του «Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς». Στην 162η και τελευταία συνεδρίαση του δικαστηρίου, ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος είπε ότι δεν ελπίζει σε κάποια ιστορική απόφαση του δικαστηρίου «κυρίως γιατί λείπουν παντελώς από το δικαστήριο οι απαραίτητες καπνοσακούλες». «Ή είναι πολύ γεμάτες» αντέτεινε αμέσως ο πρόεδρος του δικαστηρίου Μιχάλης Μαργαρίτης.

Καταστατικό, το: Κανονισμός που καθορίζει τις διατάξεις λειτουργίας σωματείου ή συλλόγου. Αυτό της 17N συνετάγη διά χειρός Πάτροκλου Τσελέντη, έπειτα από συζήτηση με Γιωτόπουλο και Κουφοντίνα (Τσελέντης, 6/8). Αναφορές σε αυτό έγιναν στη διάρκεια της δίκης από τους Κώστα Τέλιο και Δημήτρη Κουφοντίνα.

Κατηγορούμενοι, οι: Οι υπόδικοι. Συνολικά δεκαεννέα (18 άνδρες και μία γυναίκα), που από τις 3 Μαρτίου 2003 δικάζονται στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων, το οποίο συνεδριάζει σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού. Σε γενικές γραμμές χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες: σε αυτούς που παραδέχονται ότι υπήρξαν μέλη της οργάνωσης και δηλώνουν μεταμεληθέντες (Κονδύλης, Τέλιος, Τσελέντης και Θωμάς Σερίφης), σε αυτούς που παραδέχθηκαν ότι υπήρξαν μέλη της οργάνωσης στην προανάκριση ή και στην κύρια ανάκριση, έδωσαν πληροφορίες στην Αντιτρομοκρατική αλλά στη συνέχεια ανακάλεσαν τις απολογίες τους (Γεωργιάδης, Καρατσώλης, Βασίλης, Σάββας και Χριστόδουλος Ξηροί, Παύλος Σερίφης, Τζωρτζάτος), σε αυτούς που παραδέχονται ότι υπήρξαν μέλη της οργάνωσης αλλά δεν δηλώνουν μεταμέλεια (Κουφοντίνας) και σε αυτούς που δηλώνουν από την αρχή ότι δεν έχουν σχέση με την οργάνωση (Γιωτόπουλος, Κωστάρης, Ανέστης Παπαναστασίου, Νίκος Παπαναστασίου, Γιάννης Σερίφης, Σωτηροπούλου και Ψαραδέλλης).

Κινητά, τα: Τηλεφωνικές συσκευές τελευταίας τεχνολογίας. Δεν επιτρεπόταν η χρήση τους στην αίθουσα του δικαστηρίου. Μάλιστα, τοποθετήθηκε ειδικό μηχάνημα που τα απενεργοποιεί, αν και δεν λειτούργησε όλες τις φορές άψογα. Στις 13/6 αστυνομικοί συνέλαβαν δύο άτομα επειδή θεώρησαν ότι βγάζουν φωτογραφίες με αυτά.

Κλειδιά, τα: Αποτέλεσαν από τα βασικότερα πειστήρια στη δίκη. Απεστάλησαν περίπου 1.600 στα Εργαστήρια Εγκληματολογικών Ερευνών της Ασφάλειας (10/6).

Κλουβί, το: Το γυάλινο διαχωριστικό αλεξίσφαιρο, που είχε τοποθετηθεί στην αρχή της δίκης γύρω από τους 19 κατηγορουμένους. Χρησιμοποιήθηκε μόνο κατά τις πρώτες δύο ημέρες και έπειτα από ενστάσεις που υποβλήθηκαν για προσβολή της προσωπικότητας των κατηγορουμένων άρχισε το ξήλωμά του.

Κολοκοτρώνης (Θεόδωρος):Ηγετική μορφή της ελληνικής επανάστασης του 1821, που γεννήθηκε το 1770 και πέθανε το 1843. Με αυτόν συνέκρινε τον εαυτό του έμμεσα ο Δημήτρης Κουφοντίνας με επιστολή του σε εφημερίδα πριν από την έναρξη της δίκης. Μετά διαφοροποιήθηκε: «Σε καμία περίπτωση δεν έβαλα τον εαυτό μου δίπλα στον Κολοκοτρώνη ή τη 17N δίπλα στο παράνομο KKE. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε το μικρό με το μεγάλο. Αλλο Κολοκοτρώνης, άλλο Πόλε και άλλο Κουφοντίνας» (14/3). Ο εισαγγελέας Λάμπρου έπλεξε το εγκώμιό του, όταν αναφέρθηκε κατά την αγόρευσή του σε αυτόν: «Κύριοι δικαστές, συγκινούμαι αναμιμνησκόμενος αυτού του μεγάλου Ελληνα. Θα μου επιτρέψετε να τον αποκαλέσω πατέρα της πατρίδας. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είναι ο πατέρας της πατρίδας μας. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης μηδέποτε επορίσθη τα προς το ζην με ληστείες. Μάλιστα, σας λέω ότι είχε εργασθεί στα Επτάνησα και ως κρεοπώλης. "Αργία το όνειδος, εργασία ουδέν όνειδος", αντιθέτως κρεοπώλης, κύριοι δικαστές, και όχι τροτσκιστής και σουλατσαδόρος, παίκτης του Χρηματιστηρίου και ληστής τραπεζών αποκλειστικής απασχόλησης» (10/9).

Κορυδαλλός, ο: Δήμος του Νομού Αττικής. Στον χώρο των ομώνυμων Γυναικείων Φυλακών του διεξάγεται η δίκη της 17N, σε ειδικά διαμορφωμένη δικαστική αίθουσα και με δρακόντεια μέτρα ασφαλείας.

Κούνημα, το: H ταλάντευση. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης για να περιγράψουν τη «μετακίνηση κλεμμένων αυτοκινήτων» (Κώστας Τέλιος, 17.8.2003)

Κουστουρίτσα (Εμίρ): Βόσνιος σκηνοθέτης που γεννήθηκε το 1954. Στο έργο του «Underground» αναφέρθηκε συχνά ο πρόεδρος Μιχάλης Μαργαρίτης. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση, η συζήτησή του με τον μάρτυρα, καθηγητή Αλκη Ρήγο. Πρόεδρος: «Παρακολουθείτε πολιτικό κινηματογράφο;». Ρήγος: «Αρκετά, κύριε πρόεδρε». Πρόεδρος: «Το "Underground" το έχετε δει;». Ρήγος: «Το έχω δει». Πρόεδρος: «...Εκεί παρουσιάζεται μια ομάδα, που έχει ένοπλη δράση σε καιρό γερμανικής κατοχής, η οποία πίστευαν ότι συνεχίζεται. Ενώ είχε έρθει ο Τίτο, είχε ελευθερωθεί η χώρα, είχε ιδρυθεί κάποιο καθεστώς, αποδεκτό εκεί από τον κόσμο, αυτοί συνέχιζαν να πιστεύουν πως αυτό γίνεται. Και κάποια στιγμή που βγήκαν στην επιφάνεια και βρήκαν τους ηθοποιούς που παίζανε τους γερμανούς στρατιώτες, βάλανε τους όλμους μπροστά και έριχναν». Ρήγος: «Το θυμάμαι». Πρόεδρος: «Μήπως και εδώ ξεκινήσαμε τη δικτατορία και κάπου δεν μας άρεσε μετά η αποκατάσταση και συνεχίσαμε; Μπορεί να έχει κανέναν τέτοιο παραλληλισμό;». Ρήγος: «Θα σας έλεγα πως όχι». Πρόεδρος: «Ως πολιτικοκοινωνικό φαινόμενο της 17N την εξετάζω, όχι ως παράνομη μονάχα δράση». Ρήγος: «Θα σας έλεγα ότι το έργο του Κουστουρίτσα αφορά μια άλλη κοινωνία, άλλες συνθήκες, άλλους τρόπους με τους οποίους δημιουργήθηκε μια γραφειοκρατία, μια νομενκλατούρα μέσα σε αυτό το σύστημα και άρα η δυνατότητα. Μην ξεχνάτε ότι ο επικεφαλής είναι μέλος της ίδιας ηγεσίας»(29/5).

Κωδικός, ο: Ψευδώνυμο, το οποίο χρησιμοποιούσαν στις μεταξύ τους συνεννοήσεις τα μέλη της 17N (βλ. και ψευδώνυμο). Στον Διονύση Γεωργιάδη αποδιδόταν ο ~ «Αλέξης». Στον Αλέξανδρο Γιωτόπουλο αποδιδόταν ο ~ «Λάμπρος» και «Πέτρος». Στον Κωνσταντίνο Καρατσώλη αποδιδόταν ο ~ «Στέλιος». Στον Σωτήρη Κονδύλη αποδιδόταν ο ~ «Αρης». Στον Δημήτρη Κουφοντίνα αποδιδόταν ο ~ «Λουκάς»ή «Τάκης». Στον Ηρακλή Κωστάρη αποδιδόταν ο ~ «Χάρης». Στον Βασίλη Ξηρό αποδιδόταν ο ~ «Παναής». Στον Σάββα Ξηρό αποδιδόταν ο ~ «Σπύρος»ή «Μιχάλης». Στον Χριστόδουλο Ξηρό αποδιδόταν ο ~ «Μανώλης». Στον Νίκο Παπαναστασίου αποδιδόταν ο ~ «Νικήτας» ή «Τάκης». Στον Γιάννη Σερίφη αποδιδόταν ο ~ «Σαρδανάπαλος». Στον Θωμά Σερίφη αποδιδόταν ο ~ «Στάθης». Στον Παύλο Σερίφη αποδιδόταν ο ~ «Πιτσιρικάς» ή «Βαγγέλης» ή «Νικήτας». Στον Κώστα Τέλιο αποδιδόταν ο ~ «Μάρκος». Στον Βασίλη Τζωρτζάτο αποδιδόταν ο ~ «Σταμάτης». Στον Πάτροκλο Τσελέντη αποδίδονταν οι ~οί «Αλέκος» και «Ταινίας». Στον Θεολόγο Ψαραδέλλη αποδιδόταν ο ~ «Φώτης». Στους κατηγορουμένους Ανέστη Παπαναστασίου και Αγγελική Σωτηροπούλου δεν έγινε γνωστός κάποιος ~ που να τους έχει δοθεί. Επίσης, από την όλη διαδικασία προέκυψαν και άλλοι ~οί, που δεν αποδόθηκαν σε κάποιον από τους κατηγορουμένους, όπως «Αννα» και «Πάρκινσον». Ακόμη, ανερμήνευτοι έχουν μείνει οι ~οί «Γιανν», «Αργ», «Γρηγ», «Θαν», «Μαριν», «Πωλ», «Ρουμ», «Σα» (που περιλαμβάνονται στα τρία τετράδια που αποτελούσαν το «ταμείο της 17N», βλ. και ταμείο).

Λαϊκοί αγωνιστές, οι: Ετσι προσδιόρισε ο Κουφοντίνας τα μέλη της οργάνωσης, υποστηρίζοντας ότι την οργάνωση αποτελούσαν απλοί ~ οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με μυστικές υπηρεσίες και η αποτελεσματικότητα των ενεργειών τους οφείλεται στην αποφασιστικότητά τους. Συγκεκριμένα, είπε: «H 17N, όπως από την πρώτη στιγμή επίμονα διακήρυσσε, ήταν μία οργάνωση απλών λαϊκών αγωνιστών.Από τα σπλάχνα του λαού προερχόταν, τη δική του φωνή αφουγκραζόταν,τα δικά του συμφέροντα προσπάθησε να υπηρετήσει και μπροστά στον λαό νιώθει ότι πρέπει να λογοδοτήσει».

Λάθος, το: Το σφάλμα. Τέτοιο ήταν, κατά τον Κουφοντίνα, η επίθεση στον Παλαιοκρασσά που προκάλεσε τον θάνατο του Θάνου Αξαρλιάν: «Ηταν ένα ολέθριο λάθος. Αφορά την επιλογή του τόπου,του τρόπου, το λάθος στη συγκεκριμένη εκείνη ημέρα και στην παρατήρηση, ήταν ένα ολέθριο λάθος» (24/7). Ο εισαγγελέας Λάμπρου «μάλωσε» τα μέλη της σύνθεσης του δικαστικού συμβουλίου που «πιθανότατα έκαναν λάθος και την απάλλαξαν (σ.σ.: την Αγγελική Σωτηροπούλου με το παραπεμπτικό του βούλευμα) για την υπόθεση Παλαιοκρασσά - Αξαρλιάν», καθώς ο ίδιος στην εισήγησή του την είδε «ένοχη γυναίκα» (9/9). Ο ίδιος, απευθυνόμενος στον Θωμά Σερίφη, είπε: «Κύριε Θωμά, φοβούμαι ότι είστε μέσα σ' ένα κλίμα εντελώς λάθος» (8/9). Κατά τον συνήγορο υπεράσπισης Φρ. Ραγκούση είναι ~ η άποψη ότι ο νέος αντιτρομοκρατικός νόμος ευθύνεται για την εξάρθρωση της οργάνωσης: «Λάθος. Δεν θα υπήρχε δίκη της 17N, αν ο Κουφοντίνας είχε βγάλει το 45άρι και είχε σκοτώσει τον Σάββα» (20/10).

Λαθρεπιβάτες (της αριστερής ιδεολογίας): Με τη φράση αυτή χαρακτηρίστηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι για την υπόθεση της 17N από τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη κατά την τελετή των εγκαινίων της ΔΕΘ τον Σεπτέμβριο του 2002. H φράση αυτή ακούστηκε κατά κόρον από την πλευρά της υπεράσπισης ως θεμελίωση του ισχυρισμού της ότι υπήρξαν πλείστες παραβάσεις του τεκμηρίου αθωότητας από την πλευρά της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία προσπάθησε να απαξιώσει τον πολιτικό χαρακτήρα της οργάνωσης και να περάσει την άποψη ότι οι κατηγορούμενοι δεν είναι παρά μαφιόζοι.

Λάπτοπ, το: Φορητός ηλεκτρονικός υπολογιστής. Χρησιμοποιούσε ένα τέτοιο ο αναπληρωτής εφέτης Ιωάννης Σίδερης, κρατώντας σημειώσεις σε ηλεκτρονική μορφή, πολλές φορές από κοινού με τον εφέτη Νίκο Ζαΐρη. Εικάζεται ότι στον σκληρό δίσκο του περιέχει όλη τη δικογραφία και είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται από έλληνα δικαστή στην έδρα. Καθ' όλη τη διάρκεια των απολογιών των κατηγορουμένων ο κ. Σίδερης παρακολουθούσε την οθόνη του ~, προφανώς συγκρίνοντάς τες με τις προανακριτικές και ανακριτικές καταθέσεις τους.

Ληστεία, η: Αφαίρεση ξένης περιουσίας με βία. Αδιευκρίνιστη παραμένει ακόμη η συνολική λεία από τις ~ες που κατηγορούνται ότι διέπραξαν τα μέλη της 17N. Ο Θωμάς Σερίφης, αναφερόμενος στη δική του συμμετοχή, είπε: «Δεν συμφωνούσα ούτε με τις ληστείες, και αυτό ήταν ένα σημείο το οποίο με έκανε να απομακρυνθώ. Ποτέ δεν θα μπορούσα να δικαιολογήσω τη συμμετοχή μου σε μια ληστεία, αν συνέβαινε οτιδήποτε».(27/8). Με διαφορετικό τρόπο χρησιμοποιεί τον όρο ~ ο Κουφοντίνας, κάνοντας μεταφορική χρήση του για να χαρακτηρίσει το κράτος: «H δράση της 17N ήταν δεμένη με τις πλατιές λαϊκές μάζες και τα προβλήματά τους. Το χτύπημα,για παράδειγμα, του ληστρικού φορολογικού συστήματος, ή του ιατρικού κατεστημένου, αναδείκνυε τη λειτουργία του κράτους-απατεώνα,που πλήττει διπλά τον ελληνικό λαό, ληστεύοντάς τον με το φορολογικό του σύστημα, χωρίς να παρέχει στοιχειώδεις υπηρεσίες υγείας, αναγκάζοντάς τον να πληρώσει για αυτές τεράστια ποσά στους μεγαλογιατρούς και στις ιδιωτικές κλινικές. (...) H δράση της 17N ήταν δράση συμβολική. Επέλεγε στόχους-σύμβολα της εξουσίας σε όλες τις εκφάνσεις της, οικονομική, κοινωνική,πολιτική, εκπροσώπους των μηχανισμών και θεσμών του αστικού καθεστώτος, της ιμπεριαλιστικής ηγεμονίας με τους μηχανισμούς της, της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, της ληστείας του κοινωνικού πλούτου και της δημόσιας περιουσίας, των εξωνημένων πολιτικών, των διεφθαρμένων κρατικών λειτουργών, της κρατικής καταστολής» (24/7). Κατά τον αναπληρωτή εισαγγελέα Βασίλη Μαρκή, τα λεφτά από τις ληστείες της 17N «βοηθούν στην πολυτελή και πολυμελή υπεράσπιση» (12/7). H φράση αυτή ξεσήκωσε τους συνηγόρους υπεράσπισης οι οποίοι ζήτησαν από τον κ. Μαρκή να ανακαλέσει, πράγμα και το οποίο έγινε (βλ. και ταμείο).

Λουλούδι, το: Το άνθος. «Μια γυναίκα δεν τη χτυπάμε ούτε με ένα λουλούδι» «απάντησε» ο Κουφοντίνας για τον ξυλοδαρμό που κατήγγειλε η υπαστυνόμος Νίκη Βεργή, αξιωματικός υπηρεσίας στο Αστυνομικό Τμήμα Βύρωνα, όταν έγινε η κλοπή των όπλων από τη 17N το 1988 (7/5). Περί λουλουδιών και το απόσπασμα από την ποιητική συλλογή του μάρτυρα Γιώργου Πέτσου (βλ. και ποίημα), μετά την απαγγελία του οποίου ο Πέτσος σχολίασε: «Διαπιστώνω από την ηλικία των 18 ετών, κύριε Κουφοντίνα, ότι πράγματι δεν υπήρχε ελπίδα, αλλά σφιχτά στο χέρι μας έπρεπε να είχαμε το λουλούδι και όχι το 45άρι, διότι έτσι θα δώσουμε στους νέους παρακαταθήκες να σηκώσουν το ανάστημά τους και να φτιάξουν καλύτερες κοινωνίες» (24/9). 

Μανιφέστο, το: Εγγραφη διακήρυξη με πολιτικό ή κοινωνικό περιεχόμενο. Με τη λέξη αυτή χαρακτηρίστηκε, κυρίως από την πλευρά της πολιτικής αγωγής, ολόκληρη η απολογία του Κουφοντίνα, αλλά και το σύνολο σχεδόν των δηλώσεων που ο κατηγορούμενος αυτός έκανε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προς το δικαστήριο. «H απολογία του (σ.σ.: Κουφοντίνα) αντιμετωπίστηκε ως μανιφέστο» υποστήριξε στο δικαστήριο η Γιάννα Κούρτοβικ, συνήγορος υπεράσπισής του (1/10). Ο ίδιος ο Κουφοντίνας στην απολογία του διάβασε αποσπάσματα του Μαρξ και του Ενγκελς από το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» (24/7).

Μαρούλια, τα: Είδος λαχανικού. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «χρήματα». (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002 και Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).

Μάρτυρες, οι: Τα πρόσωπα που δίνουν πληροφορίες σε δικαστική αρχή. Διακρίνονται σε κατηγορίας και υπεράσπισης. Συνολικά παρέλασαν από το δικαστήριο 497 (281 κατηγορίας και 216 υπεράσπισης). Δύο από αυτούς αρχικά επρόκειτο να καταθέσουν με τους κωδικούς «A1» και «B1», αλλά τελικά αποκάλυψαν τις ταυτότητές τους. H αποκάλυψη για τον «B1» ήταν περιπετειώδης: όταν ο πρόεδρος τον ανήγγειλε, η υπεράσπιση των Σ. Ξηρού και Κουφοντίνα εξέφρασε την πρόθεση να υποβάλει ένσταση «παραβίασης της αμεσότητας της διαδικασίας». Τότε ο συνήγορος Γ. Αγιοστρατίτης προχώρησε στην αποκάλυψη της ταυτότητας του μάρτυρα: «Εχει δώσει προανακριτική και ανακριτική κατάθεση, κύριε πρόεδρε. Μια απλή σύγκριση της προανακριτικής κατάθεσης με τη μετέπειτα, όπου προστίθενται μόνο αναγνωρίσεις προσώπων,οδηγεί στα στοιχεία του. Βλέπετε, είχε καταθέσει στην Αστυνομία με όλα τα στοιχεία του. Πρόκειται για τον κ. Γιώργο Τσέρνογλου...». H αποκάλυψη έγινε μάλιστα με τη συναίνεση της πολιτικής αγωγής, καθώς ο καθηγητής Γ. Γιαννίδης είπε: «Είναι σαν να κάνουμε τους τυφλούς. Οποιος έχει διαβάσει τη δικογραφία καταλαβαίνει ποιος είναι». Το δικαστήριο αποσύρθηκε σε διακοπή και όταν οι δικαστές ανέβηκαν και πάλι στην έδρα ο εισαγγελέας ανακοίνωσε ότι ο μυστικός μάρτυρας, με τα γνωστά στοιχεία, «επιθυμεί να καταθέσει δημοσίως» (11/4). Οσοι ~ αναγνώρισαν κατηγορουμένους «ήταν κατασκευασμένοι» κατά την υπεράσπιση (βλ. και ψευδομάρτυρες). Ο Σάββας Ξηρός πλησίασε μάρτυρα (I. Κανάρη) από απόσταση μισού μέτρου για να τον αναγνωρίσει αν ήταν στον τόπο της έκρηξης, προκαλώντας του ταχυπαλμία, διακοπή της κατάθεσής του και πανζουρλισμό στην αίθουσα (3/4).

Μάτια, τα: Οι οφθαλμοί. Ορισμένων παραγόντων της δίκης απασχόλησαν πολλές φορές το δικαστήριο. Μερικοί μάρτυρες σχολίασαν το βλέμμα του Κουφοντίνα. Τα ~ του Βασίλη Ξηρού δεν μπορεί να τα ξεχάσει «γιατί ήταν πολύ ωραία» ο μάρτυρας Γ. Πιαδίτης (9/5). H μάρτυρας Ρόζα Κοφινά θυμόταν τον Γιωτόπουλο «γιατί γύρισε, με κοίταξε και με χαιρέτησε. (...) Ηταν ψηλός, λεπτός, με γαλανά μάτια, ευπαρουσίαστος κύριος». Ο Γιωτόπουλος της απάντησε: «Πράσινα μάτια έχω». Και εκείνη: «Ανοιχτά μάτια, ωραία. Είδατε που σας είπα ότι είστε και πολύ όμορφος» (26/5). Ο Τσελέντης αιτιολόγησε τη στάση του στο δικαστήριο «γιατί θέλω να βλέπω στα μάτια τους άλλους ανθρώπους στην κοινωνία,αλλά και τους συγγενείς των θυμάτων» (6/8).

Μέλη, τα: Ατομα ομάδας ή συνόλου. Αυτά της 17N ήταν πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης κατά τον Κώστα Τέλιο (27/8). Οπως αποκάλυψε ο ίδιος, υπήρχαν και άλλα ~ της 17N που δεν συνελήφθησαν: «Πριν από εμένα υπήρχε ένας άλλος "Μάρκος", ίσως να υπήρχε και άλλος έπειτα από εμένα, ενώ στη ληστεία που συμμετείχα ήταν και δύο άτομα τα οποία δεν ξέρω και δεν είναι εδώ» (27/8). Ο ίδιος αποκαλύπτει: «τα μέλη του ΕΛΑ τούς αποκαλούσαν "πατεράδες" και τα μέλη της 17N "πιτσιρικάδες", όπως χρησιμοποιούνταν σε διάφορες συζητήσεις σε δημόσιους χώρους» (19/4).

Μελιτζανοσαλάτα, η: Είδος σαλάτας - ορεκτικού. Σύμφωνα με τον Κώστα Τέλιο, «όταν έγινε η βομβιστική επίθεση στο λεωφορείο των MAT, μετά το χτύπημα, ο Χριστόδουλος έλεγε ότι είχε βάλει τα εκρηκτικά σε ένα τάπερ από μελιτζανοσαλάτα. Και αναρωτιόταν αν τα πτώματα έχουν πάνω τους μελιτζανοσαλάτα» (27/8).

Μέτρα ασφαλείας, τα:Το σύνολο των προσπαθειών για την προφύλαξη. Τα ~ της 17N περιέχονταν σε οκτασέλιδο χειρόγραφο κείμενο και έπρεπε να τα λαμβάνουν τα μέλη της οργάνωσης. Γραφολόγος υποστήριξε ότι επρόκειτο για γράμματα του Γιωτόπουλου, ενώ στο κείμενο βρέθηκαν αποτυπώματα του Τσελέντη. Το καταστατικό της 17N παρέπεμπε στο κείμενο αυτό, το οποίο χαρακτηρίστηκε από τον επικεφαλής του Τμήματος Εξερεύνησης των Εγκληματολογικών Ερευνών της Ασφάλειας Ιωάννη Γιαννακούρη «καταπληκτικό»,καθώς περιλαμβάνει ~ «απλά και πρωτότυπα» (9/6). Δρακόντεια ήταν και τα ~ των αστυνομικών αρχών στην αίθουσα όπου διεξήχθη η δίκη.

Μουσείο, το: Κτίριο όπου φυλάσσονται και εκτίθενται σε κοινή θέα έργα τέχνης ή συλλογές αντικειμένων αξίας. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «τράπεζα» (Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002). H οργάνωση όμως πραγματοποίησε μια θεαματική ενέργεια και σε ένα πραγματικό μουσείο, το Πολεμικό, από το οποίο αφαίρεσε δύο αντιαρματικούς εκτοξευτές (μπαζούκας). Από τη διαδικασία στο ακροατήριο προέκυψε ότι η 17N χρησιμοποίησε τους δύο εκτοξευτές που αφαίρεσε από το Πολεμικό Μουσείο προκειμένου να αποκτήσει γνώση του μηχανισμού εκτόξευσης. Στη συνέχεια εφάρμοσε παραλλαγή αυτής της μεθοδολογίας στους αυτοσχέδιους εκτοξευτές, τους οποίους χρησιμοποίησε στις ενέργειές της. «Οταν εγώ ανακάλυψα ποια ήταν η 17N ήταν μετά την ενέργεια στο Πολεμικό Μουσείο» είπε στο δικαστήριο ο κατηγορούμενος Θωμάς Σερίφης (27/8).

Μουσική, η: H τέχνη της αρμονικής συναρμολόγησης των ήχων. Αποτελεί «το μεράκι της ζωής» του κατηγορούμενου Γεωργιάδη, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος στην απολογία του (8/8). Κατά τον πρόεδρο, αν ασχολούνταν όλοι με τη μουσική θα ήμαστε πολύ καλύτερα (28/3). Επίσης ο πρόεδρος αποκάλυψε: «Οταν γράφω, έχω μουσική»(8/8). Ο Βασίλης Τζωρτζάτος είπε: «Αν οι απλοϊκές και αντιφατικές απόψεις για τα φαινόμενα της ζωής είναι λοιπόν θόρυβοι, τότε οι θεωρίες που εξηγούν τη ζωή των ανθρώπων, τα θεωρητικά συστήματα που απασχολούνται με τις ολοκληρωμένες απαντήσεις σαν τη ζωή μας μοιάζουν με μουσικές. Εχουν εσωτερικούς κώδικες αρμονίας, όμορφους, κατάλληλους τονισμούς και συναρτήσεις μεταξύ των στοιχείων τους. Αυτός είναι και ο λόγος που αυτές οι θεωρίες θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές ασκούν έλξη στους ανθρώπους, όπως μια όμορφη μουσική. Τέτοιες θεωρητικές μουσικές υπάρχουν πολλές και μπορεί να υπάρξουν στους περισσότερους. Κάποιος μπορεί να σιχαίνεται μια μουσική που ακούει κάποιος άλλος, όπως κάποιος άλλος μπορεί να σιχαίνεται μια θεωρία που θα υποστηρίζει κάποιος άλλος»(31/7).

Μπεζανσόν, η: Γαλλική πόλη, κοντά στα σύνορα με την Ελβετία, στην οποία γεννήθηκαν τον 19ο αιώνα ο Βίκτωρ Ουγκό και οι αδελφοί Λυμιέρ, εφευρέτες του κινηματογράφου. Εγινε γνωστή στη δίκη από τη φράση του Μιχάλη Μαργαρίτη «και εγώ από την επαρχία είμαι,δεν είμαι από την Μπεζανσόν» (3/3, στην πρεμιέρα της δίκης). Μήνες μετά, ο πρόεδρος εξήγησε για ποιον λόγο την ανέφερε, απευθυνόμενος προς την Αγγελική Σωτηροπούλου: «Και για να πάμε στην αρχή της διαδικασίας που μου λένε όλοι "πού τη θυμήθηκα την Μπεζανσόν" ότι είναι η πατρίδα του Βίκτωρος Ουγκό, δεν θυμήθηκα αυτό, το είχα δει εκεί πέρα (σ.σ.: στο απολογητικό υπόμνημα) γραμμένο και ότι εγώ είμαι από την ορεινή Ναυπακτία. Εχετε πάει στην ορεινή Ναυπακτία; Δεν θα έχετε πάει·στην Μπεζανσόν όμως πήγατε» (1/9). Σύμφωνα με το απολογητικό υπόμνημα της κατηγορουμένης, είχε πάει με τον Σάββα Ξηρό στη Γαλλία στις αρχές του 1984. «Πήγαμε με λεωφορείο που εξυπηρετεί φοιτητές, μείναμε ελάχιστες ημέρες επειδή ήταν πολύ ακριβά και ο σκοπός του ταξιδιού μας ήταν να ερευνήσουμε αν υπάρχουν οι δυνατότητες να σπουδάσουμε εκεί, αλλά τελικά γυρίσαμε πίσω αφού καθήσαμε έναν μήνα στην πόλη Μπεζανσόν, όπου ήταν πολλοί φοιτητές, διότι έπρεπε να έχουμε έμβασμα από την Ελλάδα, πράγμα που εμείς δεν είχαμε, αφετέρου δεν είχαμε δικαίωμα εργασίας στη Γαλλία» (15.9.2002).

Μύτη, η: Το όργανο της όσφρησης. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «ρουκέτα» (Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).

Ναρκανάλυση, η: Αποτελεί τον πλέον πρόσφατο ισχυρισμό του κατηγορουμένου Σάββα Ξηρού, σχετικά με τον τρόπο λήψης των προανακριτικών του καταθέσεων στον «Ευαγγελισμό» (22/10).

Νομιστεράκια, τα: Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «αμερικανοί στρατιώτες».

Νόμος (αλλά και νομική επιστήμη, νομικά επιχειρήματα, νομολογία): Οπως είναι φυσικό σε μια διαδικασία σαν και αυτή της δίκης της 17N, κυριάρχησαν οι παραπάνω λέξεις, καθώς και άλλες παρεμφερείς. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου συχνά επανέλαβε τη φράση: «Εμείς έχουμε μόνο τον νόμο στα χέρια μας και με αυτόν δικάζουμε». Ο συνήγορος υπεράσπισης I. Μυλωνάς πολλές φορές διαμαρτυρήθηκε ότι ο πρόεδρος τον διακόπτει«κάθε φορά που αναπτύσσει νομικά επιχειρήματα». Μεγάλο τμήμα των αγορεύσεων κατέλαβε η ανάπτυξη νομικών ισχυρισμών με κορυφαία την ανάπτυξη επιχειρημάτων γύρω από το άρθρο 211A ΠΚ που αναφέρει ότι «μόνη η ομολογία συγκατηγορουμένου δεν αρκεί για την καταδίκη άλλου συγκατηγορουμένου».

Ντομιέ (Ονορέ): Γάλλος γελοιογράφος που γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1808 και πέθανε το 1879. Μια από τις σειρές που τον έχουν κάνει γνωστό είναι «Οι άνθρωποι της Δικαιοσύνης», καρικατούρες που διακωμωδούν τους δικηγόρους και τους δικαστές! Κάποια σκίτσα του θύμισαν στον Γιωτόπουλο συνηγόρους πολιτικής αγωγής. 

Ξυλοδαρμός, ο: Το ξυλοκόπημα, μαστίγωμα, δάρσιμο. Ο Βασίλης Τζωρτζάτος ισχυρίστηκε ότι υπέστη «άγριο ξυλοδαρμό», προκειμένου να ομολογήσει όσα φέρεται να ομολόγησε στην προανακριτική του απολογία. Τον ισχυρισμό του επιβεβαίωσε και ο Βασίλης Ξηρός, λέγοντας ότι τον άκουγε «να βογκά από το διπλανό κελί και να φωνάζει δυνατά "ωχ, μάνα μου"», όπως επίσης και ο Χριστόδουλος Ξηρός που ανέφερε ότι ο Τζωρτζάτος «έφαγε το ξύλο της αρκούδας» (20/6). Επίσης ο Γιάννης Σερίφης ανέφερε στο δικαστήριο ότι όταν προφυλακίστηκε ο ίδιος, τον Οκτώβριο του 2002, ο Τζωρτζάτος έφερε ακόμη στο σώμα του τα σημάδια του ~ού. H σύντροφός του Βασιλική Τζοβλά πάντως όταν ερωτήθηκε σχετικά είπε: «Δεν μπορώ να καταλάβω τι σημάδι ήταν. Εδινε την εντύπωση εκζέματος» (20/6).Ο Τζωρτζάτος φέρεται να αναγνώρισε κάποιον από τους φερόμενους ως βασανιστές του μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου και έχει καταθέσει μήνυση. Το δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς του και επέτρεψε τη χρήση της προανακριτικής και της ανακριτικής του απολογίας. Ενας από τους λόγους της απόρριψης είναι ότι ο Τζωρτζάτος επιβεβαίωσε πλήρως το περιεχόμενο της προανακριτικής του ομολογίας και στη διαδικασία της τακτικής ανάκρισης, όπου παρίστατο και ο συνήγορός του. Επίσης κατά την είσοδο στον Κορυδαλλό δεν ανέφερε τίποτε περί ξυλοδαρμού στους γιατρούς του.

Ομολογία, η: Προφορική ή γραπτή παραδοχή πράξεων ή λόγων, παραδοχή ενοχής. Δώδεκα από τους κατηγορουμένους ομολόγησαν, κατά την προανάκριση και την ανάκριση, τη συμμετοχή τους στη 17N, αλλά οι επτά από αυτούς ανακάλεσαν στο δικαστήριο τις ομολογίες τους (ολικώς ή μερικώς). Μεγάλο διάστημα της διαδικασίας αναλώθηκε στο κατά πόσον πρέπει το δικαστήριο να επιτρέψει τη χρήση των προανακριτικών και των ανακριτικών απολογιών όσων από τους κατηγορουμένους θέλησαν να ανακαλέσουν τις ~ες που είχαν δώσει κατά το στάδιο της προανάκρισης και της ανάκρισης. Υποστηρίχθηκε από τους κατηγορουμένους και από τους συνηγόρους τους ότι αυτές δεν αποτελούν νόμιμο αποδεικτικό μέσον είτε γιατί ήταν προϊόν βασανιστηρίων (Τζωρτζάτος) είτε προϊόν ψυχολογικής βίας (Καρατσώλης, Π. Σερίφης) είτε αποτέλεσμα ναρκανάλυσης ή και άλλων φαρμάκων (αδελφοί Ξηροί). Το δικαστήριο απέρριψε τις σχετικές ενστάσεις και επέτρεψε τη χρησιμοποίηση των απολογιών αυτών.

Οτσαλάν (Αμπντουλάχ): Ηγέτης Κούρδων που γεννήθηκε το 1948 και σήμερα βρίσκεται στις φυλακές Ιμραλί της Τουρκίας, καταδικασμένος εις θάνατον ως «τρομοκράτης». Παρομοίωσε τον εαυτό του με αυτόν ο Σάββας Ξηρός, γιατί υποστηρίζει ότι χορήγησαν και στους δύο το παραισθησιογόνο Αλοπερντίν. Τη σύλληψή του από τους Τούρκους επικαλείται ο Κουφοντίνας για να αποδείξει την ανεπάρκεια των ελλήνων πολιτικών: «Είδαμε τους πολιτικούς, άλλος λιγότερο και πιο διακριτικά, άλλος περισσότερο και πιο κυνικά, να τηρούν (...) τη στάση του ραγιαδισμού και της υποτέλειας που στοίχισε στη χώρα την κυπριακή τραγωδία, τις βάσεις που αποχωρούν αναβαθμιζόμενες, την ετεροδικία, το ευχαριστώ για τα Ιμια, την κατάργηση του ασύλου για τον ικέτη Οτσαλάν, την παράδοση των νέων Ακροναυπλιωτών στα νέα Νταχάου αύριο, την επερχόμενη τραγωδία στο Αιγαίο» (25/7).

Πάλη, η: Αγώνας επικράτησης. Ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος χαρακτήρισε τη δράση της 17N «πολιτική ένοπλη πάλη, κάποιοι το λένε αντάρτικο» (4/9). «H ένοπλη πάλη ήταν (σ.σ.: τη δεκαετία του '70) μέρος του πολιτικού διαλόγου» υποστήριξε ο μάρτυρας υπεράσπισης Νίκος Ιωάννου (17/6). Κατά τον Δημήτρη Κουφοντίνα, «ένα δικαστήριο δεν μπορεί να δικάσει ή να καταργήσει την πάλη των τάξεων» (24/7). «Αν ήθελα να παλέψω δεν θα έμπαινα ούτε στο ΠαΣοΚ ούτε στη ΝΔ, αλλά στην UNESCO και στη UNICEF» είπε ο Διονύσης Γεωργιάδης (8/8).

Παραγραφή, η: H απάλειψη συνεπειών αδικήματος με την πάροδο ορισμένου χρόνου. Σύμφωνα με την εισαγγελική πρόταση, πρέπει να παύσει οριστικά η ποινική δίωξη κατά του κατηγορουμένου Γιάννη Σερίφη λόγω ~ς. Ανέφερε ο Χρήστος Λάμπρου: «(...) Παρά την έρευνα η οποία έγινε στη διαδικασία του ακροατηρίου, δεν προσεφέρθη κάποιο στοιχείο ότι παρέμεινε στην οργάνωση και μετά το 1983. Δημιουργούνται λοιπόν αμφιβολίες, οι οποίες πρέπει να ερμηνευθούν υπέρ του κατηγορουμένου,όπως επιτάσσει ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας. Ετσι λοιπόν για τον Γιάννη Σερίφη, το ιστορικό μέλος της 17N, λόγω παρελεύσεως του χρόνου, υπάρχει θέμα παραγραφής του αξιοποίνου και η ποινική δίωξη για τη συμμετοχή του και την ίδρυση της δολοφονικής αυτής οργάνωσης πρέπει να πάψει οριστικά» (10/9). Πολλοί από τους συνηγόρους υπεράσπισης ζήτησαν την απαλλαγή των πελατών τους λόγω ~ς, κυρίως σε σχέση με το αδίκημα της συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση (παράβαση του άρθρου 187 ΠΚ). Χαρακτηριστικά ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης, συνήγορος υπεράσπισης του Νίκου Παπαναστασίου, είπε: «Εχω την άποψη ότι εν όψει του γεγονότος (...) ότι εκείνη την εποχή ήταν πλημμέλημα,δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να θεωρηθεί, αν τυχόν εν πάση περιπτώσει θέλετε να θεωρήσετε, το αίτημα το δικό μου είναι να θεωρήσετε ότι η συμμετοχή αυτή έχει παραγραφεί, ούτως ώστε να πάψει οριστικά η ποινική δίωξη ως προς την παραγραφή αυτή» (31/10). Επίσης ο Νίκος Πρωτέκδικος, συνήγορος υπεράσπισης του K. Τέλιου, είπε: «Αν κρίνετε ότι η προηγούμενη συμπεριφορά του όμως, δηλαδή η κατόπτευση του χώρου ένα-δύο βράδια πριν,συνιστά κάποιο αδίκημα, τότε φρονώ ότι η πράξη αυτή θα μπορούσε να συνιστά μόνο το αδίκημα της τιμωρητής προπαρασκευαστικής πράξης, της διακεκριμένης προμήθειας εκρηκτικών, η οποία προβλέπεται ως πλημμέλημα στο άρθρο 15 παράγραφος 2 του νόμου 2168 και καθώς δεν έχει ανασταλεί νομίμως η παραγραφή, η προθεσμία της πενταετούς παραγραφής, πρέπει να παύσετε οριστικά την ποινική δίωξη» (29/10).

Παραίτηση, η: H εκούσια απεμπόληση δικαιώματος, η εκούσια εγκατάλειψη θέσης ή αξιώματος. Την ~ του προέδρου Μιχάλη Μαργαρίτη ζήτησε στην αρχή της διαδικασίας ο Κουφοντίνας: «Νομίζω ότι η μόνη συνεπής θέση, η μόνη πρόταση που νομίζω ότι θα έπρεπε να αποδεχθείτε είναι της παραίτησης. Αλλιώς θα τερματίσετε τη δικαστική σας καριέρα σαν ο διορισμένος πρόεδρος ενός ειδικού δικαστηρίου, το οποίο όντας υποχρεωμένο να δικάσει θα επιβάλει βαρύτατες ποινές με ανύπαρκτα στοιχεία» (6/3). Ανέκδοτες σημειώσεις με τίτλο «Το χρονικό μιας παραίτησης» ενεχείρισε ο Γ. Πέτσος στον Κουφοντίνα (αφορούν την παραίτησή του από τη Νομαρχία Πέλλας), όπου περιγράφεται «πώς φέρεται ένας πολιτικός άνδρας όταν δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τους πολίτες» (31/3).

Παραμύθια, τα: Φανταστικές διηγήσεις ψεύτικων περιστατικών. Λέει συνέχεια τέτοια ο εισαγγελέας, κατά τον Γιάννη Σερίφη (30/5). Ο Πάτροκλος Τσελέντης υποστήριξε στο δικαστήριο ότι «έχουν γραφτεί διάφοροι μύθοι, πολλά παραμύθια γύρω από τον τρόπο που επιλέγονταν οι στόχοι. Δυστυχώς σε αυτή την τραγωδία ο Τύπος για δικούς του οικονομικούς λόγους έχει μπλέξει πάρα πολλά παραμύθια και πολλούς μύθους»(5/8).

Πάτμου: Οδός, στην περιοχή Πατησίων, στον αριθμό 84 της οποίας ανακαλύφθηκε στις 3 Ιουλίου 2002 το κρησφύγετο της 17N.

Πειστήρια, τα: Στοιχεία που συντελούν στην απόδειξη ενοχής κατηγορουμένου. Το δικαστήριο όρισε τη Μεγάλη Τετάρτη (23/4) ως «ημέρα επιδείξεως των πειστηρίων» έπειτα από τις επίμονες διαμαρτυρίες των συνηγόρων υπεράσπισης ότι δεν μπορούν να δικάζουν χωρίς αυτά. Τότε έκανε επίδειξη ο επικεφαλής του Εγκληματολογικού Τμήματος της Ασφάλειας Ευστάθιος Κυριακάκης, αλλά μόνο στους συνηγόρους και όχι και στους κατηγορουμένους. Με τα ~ ασχολήθηκε ξανά το δικαστήριο στις αρχές Ιουνίου, όταν κατέθεσε ως μάρτυρας και ο επικεφαλής του Τμήματος Εξερεύνησης του Εγκληματολογικού Τμήματος της Ασφάλειας I. Γιαννακούρης που αποκάλυψε και τον αριθμό τους: «Μιλάμε για 20.000 πειστήρια» (9/6). «Τα πειστήρια σάς πονάνε, το βλέπω. Οπως και να είναι, εμείς την άκρη θα τη βρούμε» σχολίασε ο Μιχάλης Μαργαρίτης. Τα αμφισβήτησε όμως ο Γιωτόπουλος σε συνέντευξή του: «Αν η τηλεόραση ήταν παρούσα, θα κατέρρεαν και οι ψευδομάρτυρες και τα μπακατσέλεια πειστήρια» (29/6).

Πηγαδάκια, τα: Μικρή ομάδα συζητητών. Σχηματίζονταν πριν και έπειτα από κάθε συνεδρίαση και στα διαλείμματα της δίκης και σ' αυτά συμμετείχαν σχεδόν όλοι οι παράγοντές της (κατηγορούμενοι, συνήγοροι), καθώς και οι δημοσιογράφοι. Πολλές φορές έβγαζαν και ενδιαφέρουσες ειδήσεις. Σε άλλα πηγαδάκια εκτός αιθούσης, στον διάδρομο, κοντά στα μηχανήματα πώλησης καφέ, μπορούσε κανείς να δει συνηγόρους υπεράσπισης να ανταλλάσσουν - μακριά από τα βλέμματα των κατηγορουμένων - χαμόγελα και φιλοφρονήσεις με συνηγόρους πολιτικής αγωγής.

Πλακάκια, τα: Μικρές πλάκες. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «πινακίδες αυτοκινήτων» (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002).

Ποίημα, το: Λογοτεχνικό έργο σε στίχους. «Ολα τα ποιήματά μου τα αφιερώνω στον Θάνο Αξαρλιάν» είπε ο Κώστας Τέλιος, απαντώντας στην ερώτηση του συνηγόρου πολιτικής αγωγής Νίκου Λίβου: «αναφερθήκατε ποτέ σε κάποιο κείμενο, σε κάποιο ποίημά σας, στον Θάνο Αξαρλιάν;» (27/8). Με ένα αυτοσχέδιο ~ θέλησε ο Σάββας Ξηρός να εκφράσει τη διαμαρτυρία του στους υπευθύνους των φυλακών Κορυδαλλού να μην τον προμηθεύσουν με κόλλα για να φτιάξει ένα χάρτινο ράφι στο κελί του για τα ρούχα του, όπου έγραφε «δεν ζητώ χανούμισσες, παρά μόνο κόλλα» (1/5). Ενα ~ από το βιβλίο «H Κόμη της Βερενίκης» του Γ. Γραμματικάκη απήγγειλε και ο Βασίλης Τζωρτζάτος στη δευτερολογία του (21/11). Με ένα απόσπασμα από την ποιητική του συλλογή «Ανήφορος» ολοκλήρωσε την αγόρευσή του ο πρώην βουλευτής Γιώργος Πέτσος: «Ισως ποτέ δε φοβηθήκαμε μαυριδερά κανόνια, ίσως ποτέ, γυαλιστερή ελπίδα, ούτε φωτιά ούτ' αίματα, στο δάσος, δύσκολο το διάβα, λουλούδι μες στο χέρι μας σφιχτά, χωρίς ελπίδα». Για το ποίημα αυτό ο Πέτσος συνελήφθη και φυλακίστηκε από τη χούντα και στη συνέχεια απαγορεύθηκε η κυκλοφορία του βιβλίου του (24/9). Κλείνοντας την απολογία του, ο Κουφοντίνας αποκάλυψε ότι το προηγούμενο βράδυ είχε ξενυχτήσει προσπαθώντας να γράψει έναν επίλογο. Αντί γι' αυτόν, απήγγειλε στίχους του Παλαμά:

«Παιδί το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις,

όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις.

Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και βρέξε το πιο στέρεα

και πλούτισε τη χλόη του και πλάταινε τη γη του,

κι αν είναι κι έρθουνε χρόνια δίσεκτα, πέσουν καιροί οργισμένοι,

κι όσα πουλιά μισέψουνε σκιασμένα κι όσα δέντρα,

για τίποτ' άλλο δεν 'φελούν, παρά για μεταρίζια.

Μη φοβηθείς το χαλασμό, φωτιά,τσεκούρι τράβα,

ξεσπέρμεψέ το, χέρσωσε,το περιβόλι κόφτο

και χτίσε κάστρο πάνω του και ταμπουρώσου μέσα

για πάλεμα, για μάτωμα, για τη καινούργια γέννα,

που όλο την περιμένουμε κι όλο κινά για να 'ρθει

κι όλο συντρίμμι χάνεται, στο γύρισμα των κύκλων» (24/7).

Ποινή, η: Τιμωρία για πράξη κολάσιμη. Την αναμένει και θα την υποστεί ο Κουφοντίνας, κατά τη δήλωσή του. Είναι προβλέψιμη κατά τον Γιωτόπουλο (βλ. και ισόβια). Θα λειτουργήσει καθαρτήρια για τον Πάτροκλο Τσελέντη: «Ελπίζω ότι η στάση ζωής μου, μαζί με την ποινή που θα μου επιβάλετε, να γίνει αρχή της κάθαρσης, γιατί μέσα μου η κάθαρση δεν θα γίνει ποτέ» (4/8). Λόγος έγινε στο δικαστήριο και για την κατάργηση της ποινής του θανάτου. Ο εισαγγελέας Χρήστος Λάμπρου στην αγόρευσή του σχολίασε: «Οταν όλες οι χώρες καταργούν την ποινή του θανάτου,δεν αντιλαμβάνομαι γιατί η 17N διεκδικεί το δικαίωμα να σκοτώνει»(10/9). Ο βουλευτής Φοίβος Ιωαννίδης, μάρτυρας υπεράσπισης του Γιάννη Σερίφη, υποστήριξε: «Ο μέσος κοινωνός, του οποίου δεν μπορώ να έχω στάθμιση του τι πιστεύει αν ερωτηθεί αν θέλει να ισχύει η θανατική ποινή, θα έλεγε ναι και στην κλοπή. Αλλά δεν θα πάμε με τον μέσο κοινωνό, διότι δεν έχει διαβάσει τους άπειρους τόμους που έχουν γραφτεί για τη θανατική ποινή,δεν έχει δει τι σημαίνει ποινή» (15/7).

Πολιτικό έγκλημα, το: βλ. έγκλημα

Πολυτεχνείο, το: Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ιδρυμα, όπου διδάσκονται εφαρμοσμένες θετικές επιστήμες. H εξέγερση που έγινε σε αυτό, στις 17 Νοεμβρίου 1973, αποτέλεσε την έμπνευση για το όνομα της οργάνωσης. «Σήμερα είναι η ονομαστική μας εορτή και σε λίγο θα ακούσουμε και τα χρόνια πολλά» δήλωσε στους δημοσιογράφους για την επέτειο ο Κουφοντίνας στις 17/11.

Ποσοστά, τα: Κλασματικό μέρος ποσού που ορίζεται συνήθως σε εκατοστά. Σε ~ έγιναν οι αναγνωρίσεις των κατηγορουμένων από πολλούς μάρτυρες, καθώς ορισμένοι δεν ήταν απολύτως βέβαιοι. Για παράδειγμα, ο μάρτυρας N. Μαντάς ήταν σίγουρος κατά 40 με 50% ότι ο Κουφοντίνας τού έβαλε το πιστόλι στον κρόταφο, ενώ ο μάρτυρας Γ. Ασπραδάκης αναγνώρισε κατά 80% τον Κουφοντίνα και κατά 50% τον Τζωρτζάτο. Ο Κώστας Χρυσικόπουλος, συνήγορος του Γιωτόπουλου, χαρακτήρισε «πρωτότυπη» τη δίκη, επειδή «επικρατεί μια τακτική να γίνονται ερωτήσεις για τα ποσοστά».Ο Μιχάλης Μαργαρίτης τού απάντησε ότι ο πρόεδρος έχει δικαίωμα να ρωτά και διευκρίνισε: «Ξέρετε ότι όλα εκτιμώνται και ότι βεβαίως χρειαζόμαστε το 100%, αλλιώς υπάρχουν αμφιβολίες» (9/5).

Πρακτικά, τα: Γραπτή έκθεση των όσων ειπώθηκαν στο δικαστήριο. Καθημερινά οι δημοσιογράφοι ελάμβαναν τα ανεπίσημα ~ της δίκης. Αγνωστο πόσες εκατοντάδες σελίδες θα φθάσουν τα επίσημα. Για την «τηλεοπτική μετάδοση της δίκης με "όπλο" τα πρακτικά που διανέμονται» μίλησε ο Νικ. Πρωτέκδικος, συνήγορος υπεράσπισης του Τέλιου: «Πρόκειται για πρακτικά που δεν είναι βεβαίως τα επίσημα του δικαστηρίου σας, τα οποία είναι άγνωστο από ποιον τηρούνται και από ποιον διορθώνονται» (5/3). Κάποια στιγμή τον Ιούνιο υπήρξε πρόθεση να διακοπεί η δημοσίευσή τους, γιατί ήταν μεγάλο το κόστος και δεν πλήρωναν πλέον όλες οι εφημερίδες. Το σύνολο των ~ών δημοσιεύεται μόνο στο Διαδίκτυο (βλ. και Internet), ενώ αμέσως εκδόθηκε και ένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τίτλο «H Δίκη του αιώνα» που δημοσίευε το σύνολο των ανεπίσημων ~ών της δίκης της 17N.

Πριονισμένος, ο: Επιθετικός προσδιορισμός, τον οποίον, σύμφωνα με τον Κώστα Τέλιο, χρησιμοποιούσε ο Χριστόδουλος Ξηρός για να περιγράψει τον εισαγγελέα Ανδρουλιδάκη, θύμα της 17N. «Τον εισαγγελέα τον τεμάχιζαν μέρα με τη μέρα και είχε ένα φοβερό τέλος,άσχετα αν αυτό το τέλος ήταν αφορμή στην οργάνωση να κάνουν και χιούμορ ακόμη. Δεν θα ξεχάσω τον Χριστόδουλο Ξηρό που, όποτε αναφερόταν στον εισαγγελέα Ανδρουλιδάκη, τον έλεγε "ο πριονισμένος", επειδή του έκοβαν σιγά σιγά τα χέρια και τα πόδια που είχαν χτυπηθεί» (27/8). Τόσο ο Χριστόδουλος Ξηρός όσο και ο Δημήτρης Κουφοντίνας αμφισβήτησαν την παραπάνω αποστροφή του Τέλιου, ο δεύτερος μάλιστα υποστήριξε ότι η φράση δεν ακούστηκε ποτέ μέσα στην οργάνωση.

Προϊστορία, η: H περίοδος της ζωής του ανθρώπινου γένους πριν από την εποχή για την οποία υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες. Ο Δημήτρης Κουφοντίνας χρησιμοποίησε στην απολογία του τη φράση: «Οταν η ανθρωπότητα βγει από τη βάρβαρη προϊστορία της, από τους πολέμους, την εξαθλίωση, την προσφυγιά, τον αναλφαβητισμό, τη λεηλασία του πλανήτη από τις πολυεθνικές, όταν περάσει στο βασίλειο της ελευθερίας, της ισότητας, της ανεμπόδιστης ανάπτυξης του ανθρώπου, όταν η ανθρωπότητα χειραφετηθεί,όταν οι άνθρωποι επανοικειοποιηθούν την ανθρωπιά τους, τότε η ανθρώπινη ζωή θα είναι αυταξία πραγματική και όχι υποκριτική» (24/7).

Προκήρυξη, η: Εντυπο πολιτικής ή άλλης οργάνωσης που απευθύνεται σε άλλα άτομα και γνωστοποιεί θέσεις για ένα ζήτημα. Συνολικά η 17N εξέδωσε 84 ~εις για να αναλάβει την ευθύνη διαφόρων χτυπημάτων της, τις οποίες συγκέντρωσε ο εκδότης του «Κάκτου» Οδυσσέας Χατζόπουλος στο βιβλίο «Οι προκηρύξεις 1975-2002. Ολα τα κείμενα της οργάνωσης 17N» (μερικών όμως αμφισβητήθηκε η γνησιότητα). Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε «ευαγγέλιο» για τους περισσότερους δικηγόρους που παρέστησαν στη δίκη. Τη διαδικασία συγγραφής μιας ~ης περιέγραψε ο Πάτροκλος Τσελέντης: «Γινόταν το χειρόγραφο, γίνονταν παρατηρήσεις, γινόταν το τελικό χειρόγραφο, γραφόταν σε γραφομηχανή, εκεί μπορεί πάλι να υπήρχαν διορθώσεις» (6/8). Ο μάρτυρας Ιωάννης Γιαννακούρης, επικεφαλής του Τμήματος Εξερεύνησης των Εγκληματολογικών Ερευνών της Ασφάλειας, υποστήριξε: «Ηταν εμφανής η χρήση γαντιών στις προκηρύξεις»· για να σχολιάσει ο Μιχάλης Μαργαρίτης: «Γινόταν με το γάντι η δουλειά» (9/6). Ο κατηγορούμενος Σωτήρης Κονδύλης αμφισβήτησε την αποτελεσματικότητα των ~ων της 17N, εκφράζοντας την άποψη ότι «ο απλός κόσμος δεν διάβαζε τις προκηρύξεις»(29/8).

Προπαγάνδα (ένοπλη), η: Κατά τον κατηγορούμενο Σωτήρη Κονδύλη, «η επαναστατική Αριστερά έχει δύο όψεις: το μαζικό ένοπλο κόμμα που με τα όπλα θα διεκδικήσει την εξουσία, υπάρχουν και οι οργανώσεις που κάνουν συμβολικά ένοπλη προπαγάνδα. Αυτόν τον ρόλο έπαιξε κατά τη γνώμη μου η 17N» (29/8). Κατά τον Δημήτρη Κουφοντίνα, «η 17N όταν μπήκε στο Τμήμα του Βύρωνα για να πάρει όπλα, στο Πολεμικό Μουσείο για να πάρει μπαζούκας, στο στρατόπεδο του Συκουρίου για να πάρει πολεμοφόδια και όλα αυτά χωρίς να ανοίξει μύτη, έκανε πράξεις ένοπλης προπαγάνδας. Εδειχνε επιπλέον ότι δεν ήταν ετεροκίνητη, ότι βασιζόταν στις δικές της δυνάμεις για να βρει τα απαραίτητα υλικά για τον αγώνα. Οταν ο Αρης με την αρχική αντάρτικη ομάδα του έμπαινε σ' ένα χωριό με τους ενόπλους του σε παράταξη και έβγαζε λόγο στην πλατεία, πραγματοποιούσε μια πράξη ένοπλης προπαγάνδας. Εδειχνε ότι κάτω από τη μύτη των Γερμανώνμπορούσε να υπάρξει δράση. Προκαλούσε ένα δυνατό σοκ, δημιουργούσε συνθήκες για παραπέρα ανάπτυξη της δράσης» (24/7). 

Ραπτομηχανή, η: Μηχανή για ράψιμο. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό της 17N», ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «αυτόματο όπλο» (Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).

Ριανκούρ (Λουίζης): Οδός των Αμπελοκήπων, στην οποίαν τον Μάρτιο του 1992 υπήρξε συνάντηση αστυνομικών με μέλη της 17N. Το δικαστήριο ασχολήθηκε περισσότερο από τρεις συνεδριάσεις με την υπόθεση της ~ ή κατά άλλη διατύπωση «φιάσκο» (από τις 19/5), χωρίς να μπορέσει να τη φωτίσει. Εξετάστηκαν ως μάρτυρες τέσσερις τέως αρχηγοί της ΕΛ.ΑΣ. και ο τότε επικεφαλής των EKAM. Ολοι τους υποστήριξαν ότι, έπειτα από πληροφορίες που είχαν, έστησαν την επιχείρηση ώστε να συλλάβουν τους τρομοκράτες. Δικαιολόγησαν την αποτυχία τους αποδίδοντάς την σε ανεπάρκεια των συμμετασχόντων αξιωματικών, καθώς και σε τυχαίους παράγοντες (π.χ. η βιντεοκάμερα που θα κατέγραφε το συμβάν δεν λειτούργησε, γιατί τελείωσαν οι μπαταρίες ή ότι λειτούργησε, αλλά δεν κατέγραψε τίποτε λόγω εσφαλμένου της προσανατολισμού κόντρα στον ήλιο). Στο δικαστήριο κατέθεσε και η Μαρία Τσιντέρη που είχε υποδειχθεί ως η «Μαρία ή Αννα της Ριανκούρ»,δηλαδή ως τη γυναίκα που έδωσε την πληροφορία για τη συνάντηση των μελών της 17N στην οδό ~. Από την πλευρά τους, οι κατηγορούμενοι που δέχονται τη συμμετοχή τους υποστήριξαν ότι η επιχείρηση στήθηκε την επομένη μιας τυχαίας συνάντησής τους με άνδρες της Αστυνομίας στην οδό ~, προκειμένου κάποιοι ανώτατοι αξιωματικοί να υφαρπάξουν μεγάλα χρηματικά ποσά δήθεν ως αμοιβή του πληροφοριοδότη.

Ρουφιάνος, ο: Ο σπιούνος, ο καταδότης. Ετσι αποκάλεσε τον κατηγορούμενο Πάτροκλο Τσελέντη ο συγκατηγορούμενός του Χριστόδουλος Ξηρός. Αυτό προκάλεσε την παρέμβαση του αναπληρωτή εφέτη Ιωάννη Σίδερη, ο οποίος είπε στον Ξηρό ότι αποκαλεί ~ τον Τσελέντη, τον οποίον ο ίδιος κατέδωσε στις αρχές αφού ήταν αυτός (σ.σ.: ο Χριστόδουλος) που συνελήφθη πρώτος και με βάση τις δικές του αποκαλύψεις άρχισε το «ξήλωμα του πουλόβερ» (15/5).

Σαρανταπεντάρι, το: Τύπος πιστολιού, διαμετρήματος 0,45''. Το χρησιμοποιούσε και η 17N στις εκτελέσεις της εν είδει ταυτότητας. Στη διαδρομή της οργάνωσης χρησιμοποιήθηκαν δύο τέτοια πιστόλια, από τα οποία μόνο το ένα βρέθηκε στη γιάφκα. Κατά τον Γιώργο Μαύρο, συνήγορο πολιτικής αγωγής του Γ. Παλαιοκρασσά, πρόκειται για το «φετίχ της οργάνωσης», το σήμα κατατεθέν της. Κατά τον Πάτροκλο Τσελέντη «δεν ήταν φετίχ, ένα μέσο ήταν. Απλώς αυτό δεν το χρησιμοποιούσαμε πάρα πολλές φορές και γνωρίζω ότι δεν το φυλάγανε σε κρησφύγετο, αλλά το έθαβαν σε κάποιο βουνό» (5/8). Στην απολογία του ο Τσελέντης υποστήριξε: «το 45άρι είναι αποτελεσματικότερο από ένα 38άρι»· και αποκάλυψε ότι το ιστορικό ~ «μάλλον είχε κλαπεί πριν από το 1974 από στρατόπεδο της Καβάλας, όχι κατ' ανάγκη από μέλος της οργάνωσης» (7/8). Κατά τον μάρτυρα πολιτικής αγωγής Κώστα Μπακογιάννη, γιο του δολοφονηθέντος από τη 17N Παύλου Μπακογιάννη, ο Δημήτρης Κουφοντίνας νιώθει άβολα χωρίς το ~ στα χέρια του (1/4). Κατά τον Μιχάλη Μαργαρίτη, απαντώντας σε λεκτική επίθεση του Σάββα Ξηρού: «Το δικαστήριο δεν είναι η οργάνωση η οποία καθάριζε με το 45άρι» (3/6). Ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Μιχάλης Δημητρακόπουλος έκανε έκκληση προς τους κατηγορουμένους «να μη χρησιμοποιηθεί ξανά το 45άρι. Αφήστε το να σκουριάσει κάτω από το χώμα,εκεί που το έχετε θάψει. Μην το δώσετε σε άλλα χέρια» (26/9). Οταν ο Φρ. Ραγκούσης, συνήγορος υπεράσπισης, σε σχήμα λόγου ζήτησε από τον Κουφοντίνα να του παραδώσει το λάβαρο της οργάνωσης και το ~, ο Χρήστος Λάμπρου είπε «αυτό είναι και δικό μου αίτημα» για να προσθέσει ο πρόεδρος «το θέλει και ο εισαγγελέας το 45άρι». Και να απαντήσει ο Κουφοντίνας με έναν στίχο σε κλέφτικο ρυθμό: «Του Ραμαντάνη τ' άρματα δεν πρέπει να πουλιούνται,μόνο στα δικαστήρια θα πρέπει να κρεμιούνται, να τα κοιτάνε οι δικαστές να βγάζουν αποφάσεις» (20/10).

Σιωπή, η: H κατάσταση εκείνου που δεν μιλά. Από τα βασικότερα δικαιώματα των κατηγορουμένων. Απασχόλησε τη δίκη από τις πρώτες ημέρες της διαδικασίας, όταν ο πρόεδρος ανέγνωσε τα ονόματά τους. «Το δικαίωμα σιωπής θα το σεβαστούμε απόλυτα. Δεν θέλετε να απαντάτε, δεν θα απαντάτε» είπε ο Μιχάλης Μαργαρίτης (4/3). Περιγράφοντάς το, ειδικά ως προς την περίπτωση του Σάββα Ξηρού, ο πρόεδρος είπε αργότερα ότι είναι απόλυτο: «Ο κατηγορούμενος δικαιούται να σιωπά σε οποιοδήποτε στάδιο της προδικασίας ή της κύριας διαδικασίας. Από την ύστερη συμπεριφορά του όμως δεν ακυρώνονται ούτε αναιρούνται τα αποτελέσματα της προηγούμενης τυχόν θετικής του στάσης έναντι της κατηγορίας» (29/7).

Σκευωρία, η: H δολοπλοκία, η μηχανορραφία, η πλεκτάνη. Αποτελεί τον βασικό υπερασπιστικό ισχυρισμό του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου, ο οποίος αρνείται τη συμμετοχή του και τον ρόλο του αρχηγού που του αποδίδει η κατηγορία. Ισχυρίζεται ότι οι ξένες υπηρεσίες δημιούργησαν το προφίλ του υποτιθέμενου αρχηγού και τον ενέπλεξαν - κατασκευάζοντας χειρόγραφα και μεταφέροντας αποτυπώματα - λόγω του ότι ταιριάζει με το προφίλ που είχαν δημιουργήσει για τον αρχηγό της οργάνωσης. Θεωρεί ότι πρόκειται για την εκδίκηση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, οι οποίες δεν του συγχώρεσαν ποτέ το ότι ως μέλος της ΛΕΑ τοποθέτησε - όπως ο ίδιος ισχυρίζεται - βόμβα στην αμερικανική πρεσβεία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Μάλιστα ο συνήγορός του Γιάννης Ραχιώτης, αναφερόμενος στους δικαστές για τον τρόπο με τον οποίο ταυτοποιήθηκαν πέντε δακτυλικά αποτυπώματα του Γιωτόπουλου με έγγραφα της οδού Πάτμου, σχολίασε: «Τι άλλο να σας πούμε, εμείς από την αρχή μιλάγαμε για σκευωρία και νομίζω ότι είναι σαφές πλέον...» (6/6). Ο συνήγορος πολιτικής αγωγής των Αμερικανών Ηλίας Αναγνωστόπουλος απάντησε: «Υποστηρίζει ο κ. Γιωτόπουλος ότι η επιλογή του ως αρχηγού της 17N είχε γίνει πριν από την έκρηξη στον Πειραιά. Απ' την άλλη επεσήμανε αντιφάσεις και παράδοξα και μίλησε για σκευωρία. Αν αλήθευε η εκδοχή του, αυτοί οι σκευωροί δεν ήταν σε θέση να στήσουν μια σκευωρία με πλήρη στοιχεία; Είναι επαγγελματίες τελικά ή ερασιτέχνες;» (5/9). Μεθοδεύσεις και όψιμες εισροές στοιχείων στη δικογραφία κατήγγειλε και ο Βασίλης Τζωρτζάτος: «Μέσα στη βιασύνη τους, στην παγκόσμια πρωτοτυπία να παρουσιάζουν αποδεικτικά στοιχεία λίγο προτού τελειώσει μια δίκη, δεν φρόντισαν ούτε μια σκευωρία να στήσουν σωστά. Οχι μόνο δολοπλόκοι, αλλά και ανίκανοι» (27/5). Ανάλογα υποστήριξε και ο Παύλος Σερίφης, παρεμβαίνοντας στον διάλογο που έχει ο εισαγγελέας με τον Θ. Ψαραδέλλη για τη δολοφονία του Ρίτσαρντ Γουέλς, τη στιγμή που ο εισαγγελέας είπε ότι κατά την κατάθεση του Παύλου Σερίφη σκοτώθηκε (σ.σ.: ο Γουέλς) από το χέρι τού Γιωτόπουλου: «Αυτά τα έχουν γράψει, δεν τα έχουμε πει εμείς. H μεγαλύτερη σκευωρία των τελευταίων 40 ετών. Εγώ τότε ήμουν στη Γερμανία» (20/8). Ο πρόεδρος, αμφισβητώντας την πιθανότητα ~ς, ρώτησε τον Νίκο Μανιό, γιατρό του ΕΣΥ, οφθαλμίατρο, μάρτυρα υπεράσπισης του Γ. Σερίφη: «Σε εποχή δημοκρατίας μπορεί να γίνει ποτέ σκευωρία;» (30/5). Και ο Γιώργος Ρούσσης, καθηγητής του Παντείου, υποστήριξε στο δικαστήριο: «Αν αθωώσετε τον Γιάννη Σερίφη, πρέπει να βρείτε τους τρομοκράτες που έστησαν τη σκευωρία».

Σοσιαλισμός, ο:Κοινωνικοοικονομική θεωρία που αποβλέπει στην κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και στην κατάργηση της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Ο Κουφοντίνας στην απολογία του τον περιγράφει ως όραμά του: «Πιστεύουμε ότι ο αυτοδιαχειριζόμενος σοσιαλισμός και η αταξική κοινωνία είναι το μέλλον της ανθρωπότητας, γι' αυτό πολεμάμε» (24/7). Ο Βασίλης Τζωρτζάτος στη δική του απολογία εξηγεί το δικό του ανάλογο όραμα: «Αυτοδιαχειριζόμενος κοινωνικά, αντιγραφειοκρατικός σοσιαλισμός με άμεση δημοκρατία»(31/7).

Στυλό, το: Οργανο γραφής με μελάνι. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «περίστροφο» (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002, και Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).

Συγγνώμη, η: Εκφραση μεταμελείας, δήλωση μετανοίας. Ο Μιχάλης Μαργαρίτης ρώτησε τον Δημήτρη Κουφοντίνα: «Συγγνώμη (σ.σ.: λέτε) μόνο για εκείνους που "δεν θέλαμε", όπως λέτε, "να σκοτώσουμε και σκοτώθηκαν", ή τους άφησε η Αστυνομία, όπως λέτε, να πεθάνουν (...) ή γενικά και για εκείνους που ήταν μέσα στο αυτοκίνητο και "δεν τους είδαμε στο κάτω κάτω ή και τον ίδιο τον κ. Παλαιοκρασσάπου τον είδαμε"; Ποια φύση έχει αυτή η συγγνώμη, ποια έκταση; Περιορίζεται μόνο στη μάνα του Αξαρλιάν;». Και αυτός απάντησε: «Εκφράσαμε από την αρχή βαθιά λύπη. Είπα κι εγώ συγγνώμη στη μάνα, γιατί τι μπορείς να πεις σε μια μάνα που έχασε τον γιο της;Ακούστηκαν αρκετά για την έννοια της συγγνώμης. Σε αυτή την αίθουσαίσως έπρεπε να ζητηθεί συγγνώμη και από πολλές μεριές, ακόμη και από έξω βέβαια. Πολύ περισσότερο έξω δεν έχουμε ακούσει πολλές φορές αυτή τη λέξη για τεράστια εγκλήματα που έχουν γίνει» (15/4).

Συνταγματικό (δικαστήριο), το: Ανώτατο δικαστήριο που υπάρχει σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, με αρμοδιότητα τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων. «Δεν είμαστε συνταγματικό δικαστήριο εδώ. Τον νόμο εφαρμόζουμε και επειδή ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων είναι διάχυτος στο ελληνικό δίκαιο, θα εξετάσουμε και αυτό το θέμα (σ.σ.: παρουσία της τηλεόρασης μέσα στη δικαστική αίθουσα)» σχολίασε ο πρόεδρος του δικαστηρίου (4/3).

Σφαίρες, οι: Βλήματα φορητού πυροβόλου όπλου με κάννη μικρού διαμετρήματος. Χρησιμοποιούνται για να πλήξουν στόχους. Ο Διονύσης Γεωργιάδης, αποδοκιμάζοντας τη δράση της 17N, κάνει το ρητορικό ερώτημα: «Ποια επιδοκιμασία στη 17N; Να επιδοκιμάσω σφαίρες στο κεφάλι ανθρώπου;» (9/8). Ο Δημήτρης Κουφοντίνας είπε στην απολογία του: «Ας πέσουν οι μάσκες. Τα κρατικά όργανα, που εξοστρακίζουν τις σφαίρες τους σε μετανάστες, μικροκλεφτρόνια, διαδηλωτές, αθωώνονται ή καταδικάζονται σε συμβολικές ποινές» (24/7).

Σωλήνα, η: Κυλινδρικός και επιμήκης αγωγός. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «ρουκέτα» (B. Ξηρός, 23.7.2002). 

Ταμείο (της οργάνωσης), το: Βιβλίο εσόδων - εξόδων της 17N, τετράδια στα οποία εγγράφονταν οι «μισθοί και οι δαπάνες της οργάνωσης διά χειρός Κουφοντίνα» (κατά τις αρχές). Τα τρία από αυτά που δημοσιοποιήθηκαν καλύπτουν το διάστημα από το 1990 ως το 1997 και σε αυτά έχουν καταχωρισθεί έξοδα περίπου 240 εκατομμυρίων δραχμών. Από αυτά τα 150 εκατ. συνοδεύονται από κώδικες ονομασίας προσώπων, ενώ τα υπόλοιπα 90 εκατ. αφορούν «λειτουργικά έξοδα» της οργάνωσης. Το ~ επικαλέστηκαν πολλές φορές το δικαστήριο και η πολιτική αγωγή. Ο νομικός παραστάτης των Αμερικανών Ηλ. Αναγνωστόπουλος, θέλοντας να αμφισβητήσει ότι ο Γιωτόπουλος ζούσε μόνο με τα έξοδα από τη μεταφραστική εργασία του, υπολόγισε ότι θα πρέπει τα 30 αυτά χρόνια να έχει μεταφράσει 40.000 σελίδες. «Και που είναι το κολοσσιαίο αυτό μεταφραστικό έργο;» αναρωτήθηκε και πρόσθεσε: «Αυτός θα είναι ο θησαυρός που θα πρέπει να αναζητηθεί». Ο συνήγορος υπεράσπισης Παναγιώτης Ρουμελιώτης, διαβάζοντας αυτά τα τετράδια που δημοσίευσε «Το Βήμα» της 28ης Σεπτεμβρίου και προσπαθώντας να ερμηνεύσει τα αρχικά των ονομάτων, σχολίασε τη φράση του αναπληρωτή εισαγγελέα B. Μαρκή ότι με τα λεφτά των ληστειών (βλ.ληστείες) πληρώνεται η πολυπληθής και πολυτελής υπεράσπιση: «Εχει δίκιο ο εισαγγελέας. Να, εδώ το λέει ΣΤΑΜ, δηλαδή Σταμούλης, ΡΟΥΜ, δηλαδή Ρουμελιώτης, MAP, δηλαδή Μαρίνα» (31/10).

Ταυτότητα, η: Επίσημο δελτίο με φωτογραφία και με τα ατομικά στοιχεία του κατόχου του. Πλαστή αποδείχτηκε αυτή του κατηγορουμένου Αλέξανδρου Γιωτόπουλου ως Μιχάλη Οικονόμου (το νούμερό της αντιστοιχούσε σε γυναίκα). Ο Γιωτόπουλος είπε: «Αφού πέρασε ο κίνδυνος, πού να έτρεχα μετά να αλλάξω ταυτότητα;». Τη «χρονοβόρα αυτή διαδικασία» για την έκδοση νέου δελτίου επικαλέστηκε και ο μάρτυράς του Δημήτρης Σκαρπαλέζος (βλ. και ψευδώνυμο).

Τεκμήριο αθωότητας, το:Από τα βασικότερα ανθρώπινα δικαιώματα: ως την οριστική δικαστική καταδίκη του κάθε κατηγορούμενος θεωρείται αθώος, ακόμη και αν έχει ομολογήσει ή συλληφθεί επ' αυτοφώρω. Καθιερώνεται με το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ και συνέπειά του είναι ότι το αντικείμενο απόδειξης στην ποινική δίκη δεν είναι η αθωότητα του κατηγορουμένου, αλλά η ενοχή του («Ο κατηγορούμενος δεν οφείλει να αποδείξει την αθωότητά του, γιατί αυτή τεκμαίρεται» καθηγητής N. Ανδρουλάκης, «Θεμελιώδεις έννοιες ποινικής δίκης», 1994, σελ. 191). «Για μας οι κατηγορούμενοι έχουν το τεκμήριο αθωότητας. Οπτικώς δεν γνωρίζω κανέναν»ξεκαθάρισε ο πρόεδρος του δικαστηρίου την πρώτη ημέρα της δίκης. Τις ίδιες θέσεις επανέλαβε και αργότερα, υπερασπιζόμενος τον σεβασμό του δικαιώματος αυτού σε αντίθεση με την αντίστοιχη πρακτική στο εξωτερικό: «Δεν λέω οι άνθρωποι ότι έκαναν τίποτε, δεν ξέρω, έχουν το τεκμήριο αθωότητας για μένα ως το τέλος όλοι. Πώς έγιναν οι άλλες δίκες υπό συνθήκες αγριότητας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και πώς γίνεται εδώ; Ποιος είναι ο νομικός πολιτισμός εδώ της Ελλάδας και ποιος είναι των άλλων, των κυρίων αυτών έξω;» (12/5). H συνήγορος υπεράσπισης Ιωάννα Κούρτοβικ έσπευσε από τις πρώτες μέρες να διευκρινίσει: «Να ξεκαθαρίσουμε εδώ μέσα ότι υπάρχει και ένα τεκμήριο αθωότητας και πρέπει να είμαστε και ευπρεπείς και να έχουμε σεβασμό στους κατηγορουμένους. Δικάζουμε εγκλήματα. Δεν δικάζουμε δολοφόνους, δεν δικάζουμε ληστές» (14/3).

Τρομοκρατία, η: H χρησιμοποίηση βίας ή και απειλών βίας, ιδιαίτερα για πολιτικούς σκοπούς. H 17N ουδέποτε απεδέχθη αυτόν τον ορισμό για τη δράση της. Τόσο σε κάποιες από τις προκηρύξεις της όσο και διά στόματος Κουφοντίνα στο δικαστήριο τον απέρριψε κατηγορηματικά. Ισχυρίστηκε ότι ποτέ ο λαός δεν αισθάνθηκε τρομοκρατημένος από τη δράση της 17N, με εξαίρεση κάποιους από τους εκπροσώπους της ΛΜΑΤ (σ.σ.: Λούμπεν Μεγαλοαστική Τάξη) και του κράτους. Στην απολογία του ανέφερε: «...H αμερικανική πρεσβεία στη μικρή μας χώρα ήταν η πρώτη σε ύψος δαπανών,για λόγους ασφαλείας σε ολόκληρο τον κόσμο! Οι μυστικές υπηρεσίες όλων των μεγάλων δυτικών χωρών έστελναν τους καλύτερους σπεσιαλίστες τους, ξόδευαν αμύθητα ποσά για έρευνες και πληροφορίες. Οι μεγαλοβιομήχανοι και εφοπλιστές ύψωναν φρούρια, δημιουργούσαν στρατιές σωματοφυλάκων, ξόδευαν τεράστια ποσά για παράλληλες έρευνες για να βρουν τη 17N, για να θωρακίσουν τα αυτοκίνητά τους, να τα εξοπλίσουν με ηλεκτρονικά αντίμετρα. Ολοι αυτοί - και μιλάμε για λίγες χιλιάδες άτομα - ναι, πράγματι τους τρομοκρατούσε η 17N και είναι περήφανη γι' αυτό!Το σύνολο όμως του ελληνικού λαού δεν ξυπνούσε ούτε κοιμόταν με τον φόβο της 17N. Σε μια δημοσκόπηση λίγο πριν από την έκρηξη του Πειραιά, μόνο το 2% του δείγματος θεωρούσε τη λεγόμενη τρομοκρατία πρόβλημα, τοποθετώντας το τελευταίο στη σχετική λίστα (...). Ο όρος "τρομοκρατία" χρησιμοποιείται από το καθεστώς για να συγκαλύψει την πραγματικότητα της δικής του βίας ή της απειλής βίας και τιμωρίας που τρομοκρατεί τον λαό και για να συκοφαντήσει τη λαϊκή αντιβία με μια λέξη που απευθύνεται στο συναίσθημα και προκαλεί αποστροφή» (24/7).

Τροτσκισμός, ο: Το σύνολο των πολιτικών θεωριών του Τρότσκι. Ο Αλκης Ρήγος, μάρτυρας υπεράσπισης του Γ. Σερίφη, απαντώντας σε ερώτηση του προέδρου M. Μαργαρίτη «τι εκφράζει ο τροτσκισμός;», σχολίασε: «Δεν αφορά τον Γιάννη Σερίφη ο τροτσκισμός.Είναι σε άλλο ιδεολογικό ρεύμα. Ο τροτσκισμός είναι άλλο ρεύμα της Αριστεράς που δεν δέχεται την ατομική βία» (29/5).

Τυχερός, ο: Αυτός που έχει καλή τύχη. Κατά τον εισαγγελέα Λάμπρου: «Ο Σάββας Ξηρός είναι πολύ τυχερός, διότι εις την εγκληματική του δραστηριότητα βρέθηκε στα χέρια της ελληνικής δημοκρατίας, η οποία τον περιέθαλψε με περισσή στοργή» (17/3). «Εγώ στάθηκα άτυχος που δεν τους βρήκα και εκείνοι τυχεροί που δεν τους βρήκα» είπε στο δικαστήριο ο μάρτυρας κατηγορίας, επιχειρηματίας Βαρδής Βαρδινογιάννης (2/4). 

Υποπτος, ο: Αυτός που γεννά υποψίες ότι έχει διαπράξει κάποιο αδίκημα. Με τον όρο «συνήθεις ύποπτοι» χαρακτηρίζονταν οι προσαγόμενοι στις αστυνομικές αρχές ως ~οι ύστερα από επεισόδια σε πορείες ή ύστερα από τρομοκρατικές ενέργειες. Αρκετοί από αυτούς κατηγορήθηκαν και κάποιοι έφθασαν και κατηγορούμενοι ενώπιον της Δικαιοσύνης, όμως απαλλάχθηκαν λόγω έλλειψης στοιχείων (χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις αυτές των Γ. Σερίφη και Επ. Σκυφτούλη). Ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Αλκης Ρήγος, μάρτυρας υπεράσπισης, αποκάλεσε και στο δικαστήριο τον Γιάννη Σερίφη συνήθη ~: «Θαυμάζω τον Γ.Σερίφη που κρατά τη λογική του ακόμη. Διότι σκεφθείτε έναν άνθρωπο που επί 26 χρόνια είναι στο στόχαστρο, συνήθης ύποπτος,ανά πενταετία-επταετία να παρακολουθείται το σπίτι του ή η ιδιωτική του ζωή. Πάλι καλά που κρατήθηκε. Είναι 65 χρόνων (...)»(29/5).

Φαντασιόπληκτη, η: H γυναίκα που φαντάζεται πράγματα αδύνατα ή ανύπαρκτα. Με το επίθετο αυτό προσδιόριζαν κατηγορούμενοι κάποιους από τους μάρτυρες. Ετσι αποκάλεσε τη μάρτυρα Φανή Γκούσκου ο Χριστόδουλος Ξηρός (9/5). «Θα έπρεπε να ντρέπεσαι, είσαι επιεικώς φαντασιόπληκτη, εξαιτίας σου είμαι εννέα μήνες ένα μέτρο κάτω από τη γη» είπε η Αγγελική Σωτηροπούλου στη μάρτυρα Ευαγγελία Σαγρή (27/5).

Φάρμακα, τα: Ουσίες που χορηγούνται για θεραπευτικούς σκοπούς σε ασθενείς. Ο Σάββας Ξηρός ισχυρίζεται ότι το σύνολο των προανακριτικών, αλλά και της ανακριτικής του απολογίας είναι αποτέλεσμα φαρμακευτικής αγωγής, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αλλοίωση της συνείδησής του ώστε να θεωρεί τους ανακριτές του επιστήθιους φίλους του. Ο ισχυρισμός του αντικρούστηκε από τους γιατρούς τού «Ευαγγελισμού», οι οποίοι εξετάστηκαν ως μάρτυρες, αλλά και από ψυχίατρο που ο ίδιος επέλεξε να τον εξετάσει. Ο τελευταίος είπε ότι οι καταθέσεις του Σάββα Ξηρού είναι αποτέλεσμα του συνδρόμου αισθητηριακής απομόνωσης (ή σύνδρομο της εντατικής μονάδας), το οποίο εμφανίζεται σε ασθενείς που νοσηλεύονται μακρό χρονικό διάστημα στην απομόνωση των μονάδων εντατικής θεραπείας. Ο κατηγορούμενος επανήλθε στον ισχυρισμό του περί φαρμάκων στο τέλος της αποδεικτικής διαδικασίας, καταθέτοντας ιατρικές πραγματογνωμοσύνες που αναφέρονται σε διαδικασία ναρκανάλυσης, την οποία θεωρούν ότι υπέστη ο τότε νοσηλευόμενος Σάββας Ξηρός. Ο ίδιος είπε στο δικαστήριο: «Στην αρχή τσάκιζα τα σωληνάκια γιατί καταλάβαινα ότι μου έκαναν ζημιά με φάρμακα. Εβλεπα κίτρινους καπνούς, κίτρινο χρώμα δεν έχει ο ορός της αλήθειας; Ενας κίτρινος κρύσταλλος. Μετά ξεκίνησαν τα ψυχοτρόπα (...)». Ο συνήγορός του Γ. Αγιοστρατίτης, αναφερόμενος στις συνθήκες ανάκρισης του πελάτη του, υποστήριξε: «Του χορήγησαν φάρμακα για να λειτουργήσει, όπως επεδίωκαν, ο ορός της αλήθειας. Τον διέλυσαν νοητικά και ψυχικά» (6/10). Αμφισβητώντας τους ισχυρισμούς του Σάββα Ξηρού, ο εισαγγελέας Λάμπρου είχε προηγουμένως υποστηρίξει: «Ποια φάρμακα και ποια μαντζούνια! Βρέθηκε στα χέρια της ελληνικής δημοκρατίας που τον περιέθαλψε με περισσή στοργή» (18/3). Ο Βασίλης Τζωρτζάτος, κατηγορώντας τους Αμερικανούς στην απολογία του, έκανε διαφορετική χρήση του λήμματος: «Οι πολυεθνικές των ΗΠΑ απαγόρευσαν στις χώρες της Νότιας Αφρικής να κατασκευασθούν φθηνά φάρμακα με εγχώριες επιχειρήσεις, κυρίως για το AIDS» (31/7).

Φόβος, ο: Συναίσθημα ανησυχίας εξαιτίας κινδύνου. Δεν το έχει ο πρόεδρος. «Οποιος φοβάται, πεθαίνει κάθε ημέρα. Οποιος δεν φοβάται, πεθαίνει μια φορά και έξω. Αυτό προτιμώ και εγώ» είπε ο Μιχάλης Μαργαρίτης, όταν η Ντόρα Μπακογιάννη κατέθεσε: «ο Παύλος δεν φυλασσόταν, διότι στην αντίληψή του δεν μπορούσε να χωρέσει η φύλαξη». Και η δήμαρχος Αθηναίων του απάντησε:«Ναι, κύριε πρόεδρε, αλλά μπορούσε το μια φορά να είναι και αργότερα» (1/4).

Φτωχολογιά, η: Το πλήθος αυτών που δεν έχουν χρήματα. «H 17N ήταν το κουράγιο και ο αναστεναγμός των φτωχών» υποστήριξε στην κατάθεσή του ο μάρτυρας υπεράσπισης Επαμεινώνδας Σκυφτούλης (17/6). 

Χειροκρότημα, το: Επιδοκιμασία που εκφράζεται χτυπώντας τις παλάμες. Ουκ ολίγες φορές ξέσπασε στην αίθουσα του δικαστηρίου. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση ήταν στο τέλος της απολογίας του Κουφοντίνα, όταν σε ~ ξέσπασε μέρος του ακροατηρίου. Αμέσως ο πρόεδρος διέταξε την αποβολή από την αίθουσα όσων χειροκρότησαν και διέκοψε τη διαδικασία (24/7) (βλ. και ακροατήριο). Επίσης χειροκροτήθηκε η συνήγορος Γιάννα Κούρτοβικ στην προσπάθειά της να υπερασπισθεί την Πεϊνό από σχόλιο του προέδρου (18/7). Σε ~ ξέσπασαν και ορισμένοι κατηγορούμενοι όταν ο πρόεδρος ζήτησε την αποβολή του μάρτυρα Γιάννη Μπουκετσίδη από τη δικαστική αίθουσα του Κορυδαλλού, χωρίς να έχει ολοκληρώσει την κατάθεσή του, επειδή εξύβρισε τη Δικαιοσύνη (4/7).

Χειρόκτια, τα: Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν από τα μέλη της οργάνωσης κυριολεκτικώς, δηλώνοντας τα γάντια (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002).

Χιλιαδού: Παραθαλάσσια περιοχή της Εύβοιας, όπου διατηρούν εξοχικές κατοικίες οι κατηγορούμενοι Βασίλης Τζωρτζάτος και Θεολόγος Ψαραδέλλης. Και οι δύο συνελήφθησαν εκεί την ίδια ημέρα από την Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία.

Χίτλερ (Αδόλφος): Δικτάτορας της Γερμανίας που γεννήθηκε το 1889, πέθανε το 1945 και προκάλεσε τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο. Παραλληλισμό της δράσης της 17N με τα έργα και τις ημέρες του έκανε ο εισαγγελέας Λάμπρου στην αγόρευσή του για να καταδείξει ότι και τα όποια πολιτικά κίνητρα «μπορεί να είναι ποταπά». «Σκέφθηκε ποτέ κανείς να δώσει στον φασίστα ελαφρυντικό;» αναρωτήθηκε, ξεκαθαρίζοντας ότι και στην περίπτωση της 17N «δεν νοείται η ελαφρυντική περίσταση των μη ταπεινών ελατηρίων» (10/9). 

Ψευδομάρτυρες, οι: Οι μάρτυρες που καταθέτουν ψέματα. Ως τέτοιους ή ως «στημένους μάρτυρες» χαρακτήρισε η υπεράσπιση μια σειρά από μάρτυρες κατηγορίας, οι οποίοι κατέθεταν επιβαρυντικά για τους εντολείς τους, με επιφανέστερες τις περιπτώσεις των Μπερετάνου (μάρτυρας στην υπόθεση Μπακογιάννη) και Μπακατσέλου (μάρτυρας στην υπόθεση Μομφερράτου). H υπεράσπιση μάλιστα του Τζωρτζάτου ζήτησε να κρατηθεί για ψευδορκία ο μάρτυρας Βουτζαλής (υπόθεση Παπαδημητρίου). Το ίδιο ζήτησε για τους μάρτυρες Μπακατσέλο, Γεννηματά και Κοφινά σε συνέντευξή του ο Γιωτόπουλος: «Είναι και οι τρεις ψευδομάρτυρες που έχουν έρθει μεθοδευμένα για να στηρίξουν την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας. Ενα κανονικό δικαστήριο θα έπρεπε να τους έχει παραπέμψει για ψευδορκία, μόνο για το γεγονός ότι ισχυρίζονται ότι αναγνωρίζουν κάποιον άγνωστό τους που είδαν για ένα δευτερόλεπτοπριν από 8 και 18 χρόνια αντίστοιχα, με σιγουριά 100%, πράγμα ανθρωπίνως αδύνατον». Στις περισσότερες περιπτώσεις οι αντιρρήσεις της υπεράσπισης οφείλονται στο ότι οι μάρτυρες που τους χαρακτηρίζει στημένους είτε κατέθεσαν διαφορετικά στην προανάκριση (αμέσως δηλαδή μετά τα συμβάντα των οποίων υπήρξαν αυτόπτες) είτε είχαν αποφύγει να καταθέσουν την εποχή εκείνη.

Ψευδώνυμο, το: Φανταστικό ονοματεπώνυμο. Ετσι χαρακτήριζαν τους κωδικούς τους ως μέλη της 17N πολλοί από τους κατηγορουμένους. Ως ~ χαρακτήρισαν ο Γιωτόπουλος και οι μάρτυρες υπεράσπισής του και το όνομα «Μιχάλης Οικονόμου» που χρησιμοποιούσε ο φερόμενος ως αρχηγός της 17N. Ο εισαγγελέας της έδρας όμως του απάντησε: «Ψευδώνυμο έχουν μόνο οι καλλιτέχνες». Στην απολογία του ο Γιωτόπουλος αναφέρει ότι δεν πήρε μετά τη δικτατορία πίσω το πραγματικό του όνομα «για τον ίδιο λόγο που ο Ζεύγος, ο Πάμπλο, ο Στίνας, ο Σάββας Μιχαήλ και δεκάδες άλλοι αγωνιστές, εδώ και στο εξωτερικό, είχαν κρατήσει το ψευδώνυμό τους. Αφού το έχεις χρησιμοποιήσει μερικά χρόνια, γίνεσαι γνωστός με αυτό και δεν είναι εύκολο να το αποβάλεις ακόμη κι αν το θέλεις»(4/9). 

Ως Εδώ: H ονομασία γνωστής ομάδας πίεσης που δημιουργήθηκε από τους συγγενείς θυμάτων της τρομοκρατίας, σχεδόν δύο χρόνια πριν από την εξάρθρωση της 17N. Με την ευκαιρία της έναρξης των νατοϊκών επιχειρήσεων εναντίον του Ιράκ τον Μάρτιο, ο κατηγορούμενος Βασίλης Ξηρός εμφανίστηκε στο ακροατήριο φορώντας ένα μπλουζάκι με τη φράση «Ως Αιδώ». H οργάνωση ~ προσπάθησε με εκδηλώσεις να ευαισθητοποιήσει την ελληνική κοινωνία, με πενιχρά όμως αποτελέσματα. Οι μάρτυρες κατηγορίας Μιχάλης Περατικός (πατέρας του δολοφονηθέντος εφοπλιστή Κωστή Περατικού) και Γιώργος Μομφερράτος (γιος του δολοφονηθέντος εκδότη Νίκου Μομφερράτου), αλλά και άλλοι συγγενείς θυμάτων εμφανίζονταν στο δικαστήριο όλους αυτούς τους μήνες, φορώντας στο στήθος τους το σήμα της ομάδας ~.